تحول پارادایمی عظیم در ذهنیت ایرانی | گفت‌وگو با آصف بیات؛ استاد جامعه‌شناسی

تحلیل جامعه‌شناختی اعتراضات اخیر در گفت‌وگو با آصف بیات استاد جامعه‌شناسی

تحول پارادایمی عظیم در ذهنیت ایرانی

مرتضی ویسی- محسن آزموده

روزنامه اعتماد: آصف بیات، پژوهشگر ارشد جامعه شناسی و علوم سیاسی برای کتابخوان ها و اهل فکر و فرهنگ ایرانی نامی آشناست. بسیاری از کتاب ها و مقالات مهم او به فارسی ترجمه شده و بارها به چاپ رسیده است که از آن میان می توان به این عناوین اشاره کرد: سیاست های خیابانی (نشر شیرازه)، پسا اسلام گرایی (نشر بزنگاه)، کارگران و انقلاب ۵۷ (نشر اختران) و زندگی همچون سیاست (نشر اینترنتی). بیات به گواهی آثارش دهه هاست تحولات ایران و کشورهای خاورمیانه را به طور دقیق و موشکافانه دنبال کرده و براساس آن تحلیل هایی قابل توجه ارایه کرده است. دیدگاه های او درباره جنبش ها و خیزش ها و انقلاب های منطقه، همواره مورد توجه تحلیلگران علوم سیاسی و جامعه شناسی بوده و هست. با آصف بیات درباره وقایعی که این روزها در ایران در جریان است، گفت وگو کردیم. پروفسور بیات، در این گفت وگو از صرف یک پژوهشگر مشاهده گر فراتر رفته و به عنوان یک ایرانی، دغدغه ها و نگرانی های خود را هم مطرح می کند.

آقای دکتر! به عنوان سوال نخست بفرمایید آیا آنچه را امروز در ایران در حال وقوع است، دنبال و حوادث و رویدادها را مطالعه می کنید؟

بله، مگر می شود آنچه را که در ایران در حال وقوع است دنبال نکرد؟ چه به عنوان یک ایرانی که نگران وضعیت مردم و سرزمین آنها و چه به عنوان پژوهشگری که سال هاست راجع به مسائل اجتماعی و سیاسی، به خصوص موضوعات مربوط به جنبش های اجتماعی در منطقه خاورمیانه کار فکری و نوشتاری می کند. جالب است که این روزها نه تنها من بلکه میلیون ها ایرانی مقیم خارج کشور چشم شان به ایران دوخته شده و قلب شان به بهروزی تمام مردم آن کشور در تپش است.

به نظر شما این اعتراضات و حرکت های اجتماعی را چگونه می توان تحلیل کرد؟ آیا می توان آنها را یک جنبش به معنای کلاسیک آن تلقی کرد؟

اصولا به این علت که همه چیز در حال وقوع و اوضاع سیال است به سختی می شود نظر قاطعی داد ولی تاکنون می شود گفت آنچه در جریان است دارای خصایصی است که تازگی دارد. جنبش سبز را به یاد بیاورید، جنبشی قدرتمند که خواستار مردم سالاری و پاسخگویی حاکمیت بود. حمایت مرکزی آن طبقه متوسط شهری و مدرن بود اگرچه برخی از ناراضیان دیگر با آن همدردی کردند. خیزش های ۱۳۹۶ اعتراضات گسترده گروه های اجتماعی مختلف نظیر کارگران، مالباختگان، کشاورزان بدون آب و دیگران که خواسته های مشخصی ولی مختص به گروه اجتماعی را مطرح کردند، اگرچه همگی در طول زمان واحد و در گستره وسیع کشور دست به اعتراض زدند و نوعی خیزش سراسری ولی موازی را به وجود آوردند. خیزش آبان ۹۸ از این فراتر رفت به این صورت که اقشار فرودست و به خصوص طبقه متوسط فرودست اعتراضات پیوسته تری را به نمایش گذاشتند. مرکز اصلی اعتراضات مسائل اقتصادی و معیشتی بودند و معترضین اغلب در شهرهای کوچک و روستاهای بزرگ و پیرامونی با تاکتیک های رادیکال به پا خاستند. خیزش کنونی گویی خیزش فراگیر و یکپارچه است که توانسته است طبقات مختلف متوسط، متوسط فرودست و نیز اقشاری از فرودستان را در کنار قومیت های ایرانی کرد، ترک، فارس و بلوچ حول پیام محوری <<زن، زندگی، آزادی>> گرد آورد. خیزشی که در آن زنان نقش مرکزی را ایفا کرده اند. این خصایل، کاراکتر جدیدی به این اعتراضات داده است. به عبارت دیگر به لحاظ ذهنی یک تغییر پارادایم به وجود آمده، چیزی که در جنبش های انقلابی شاید کم نظیر است و آن مطرح شدن زن و کرامت او و اصولا کرامت انسانی در مرکز آن قرار گرفته است. گویی مردم خواهان بازپس گیری جوانی های برباد رفته، زندگی های ناکرده، شادی های سرکوب شده و آرزومندی یک زندگی عادی و آبرومندانه هستند. به نظرم این خیزش زندگی را طلب می کند. معترضین احساس می کنند که تحقق یک زندگی عادی و انسانی به وسیله حاکمیت نقض شده که هیچ درکی از این آمال و آرزوها و دردهای مردمش ندارد. <<طلب کردن زندگی>> مفهومی بسیار عمیق است و بسیار پرقدرت. اهمیت این مفهوم آن چنان است که شاعر تونسی ابوالقاسم الشبی را به خلق ابیات جاودانه ای وا داشت که توسط مردم عرب در هر جنبش انقلابی سر داده می شوند << إِذا الشعْبُ یوماً أراد الحیاه • فلا بُد أنْ یسْتجیب القدرْ. اگر روزی مردم زندگی را طلب کنند، آن زمان سرنوشت چاره ای جز پاسخگویی نخواهد داشت.>> در این خیزش بازپس گیری زندگی به خواست همگانی تبدیل شده است. پس به لحاظ ذهنی یک درد مشترک و خواست مشترکی به وجود آمده و گروه ها و اقشار مختلف اجتماعی را در احساس و ابراز آن شریک نموده و آنان را به عمل جمعی رهنمون شده. با ظهور <<مردم>> به عنوان سوژه، به عنوان ابر جمعی که در آن مرزها و تفاوت های طبقاتی، جنسیتی، قومی، مذهبی به طور موقت و به نفع خیز عمومی بزرگ تری رنگ می بازند، به نظر می رسد خیزش وارد نوعی اپیزود انقلابی شده.

شما جنبش ها و تحرکات اجتماعی را به خصوص در خاورمیانه مورد بررسی قرار می دهید. آیا با حرکت ها و جنبش هایی مشابه آنچه در ایران در حال وقوع است، برخورد کرده اید؟

شباهت هایی بین خیزش کنونی در ایران و قیام های بهار عربی به نظر می رسد، به خصوص به لحاظ جرقه اولیه و آغاز اعتراضات خیابانی. خودسوزی محمد بوعزیزی در تونس به خاطر ستمی که به او رفت و قتل خالد سعید در اثر شکنجه پلیس در مصر آغاز گر قیام های گسترده در این کشورها شدند. زین العابدین بن علی در مدت ۲۸ روز و حسنی مبارک طی ۲ هفته پس از این قیام ها از قدرت برکنار شدند. در این کشورها ستمی که به این دو فرد از جانب حکومت ها وارد شده بود نقطه اشتراک ستمی بود که بسیاری از مردم این کشورها به اشکال مختلف احساس کرده بودند. احترام به کرامت انسانی خواسته ای است که معترضین ایرانی با تونسی ها و مصری ها در اشتراکند. ولی تفاوت های قابل توجهی هم وجود دارند. در ایران تعارض و شکاف بین اکثریت مردم و حاکمیت به مراتب گسترده تر و عمیق تر از تونس یا مصر است. ولی تفاوت محوری خیزش کنونی ایران با خیزش های بهار عربی نقش مرکزی زنان به لحاظ سوژگی و <<مساله زنان>> به عنوان موضوع اساس اعتراضات بوده است. این ویژگی، یعنی <<زن، زندگی، آزادی>> جنبش اعتراضی کنونی را منحصر به فرد نموده است.

آنچه برای بسیاری از شاهدان شگفت انگیز است، حضور نسل نوجوان و جوان در خیابان هاست، نسلی که تا پیش از این تصور می شد بسیار غیرسیاسی، خوش باش، بی خیال و بدون آرمان است و از هر گونه کنش سیاسی ناتوان است یا تمایلی به آن ندارد و سرش در اینترنت و بازی های آنلاین است. ارزیابی شما از حضور این نسل در خیابان ها چیست؟

حضور گسترده جوانان و نوجوانان در خیابان های خیزش شاید شگفت انگیز باشد، ولی غیر قابل انتظار نبود. اصولا جوانی و سیاست ورزی جوانان بسیار سیال و متغیر است. می توانیم شاهد فعالیت شگفت انگیز آنها باشیم و بعد در برهه هایی دیگر شاهد یأس و ناامیدی و بی خیالی شان. ولی منطقی در این رفتار نهفته است. به طور کلی می شود گفت که ویژگی <<استطاعت جوانی>>(youth affordance) یعنی توانایی هایی جسمی مانند چابکی و انرژی، آینده نگری و تحصیلات و رهایی نسبی از مسوولیت (برخلاف پدر و مادر)، جوانان را در رابطه با فعالیت های سیاسی و سیاست خیابانی از دیگر گروه های اجتماعی متمایز می کند. در انقلاب تونس بیش از ۲۸درصد جوانان (بین ۱۵ و۲۹ سال) در قیام شرکت کردند که بی سابقه است (معمولا بین یک تا ۸درصد جمعیت در انقلاب ها شرکت می کنند). ولی جایگاه جوانان در هرم قدرت (که در راس آن معمولا سالمندان مرد هستند) آنها را از مشارکت موثر در تصمیم گیری باز می دارد با این استدلال که جوانان بی تجربه و احساساتی هستند و باید از سالمندان پیروی کنند (چنین برخوردی با جوانان زن و دخترها به مراتب شدید تر است). چنین برخوردی منتهی می شود به سرخوردگی و یأس جوانان از <<سیاست>> در معنای عام، به طوری که آنها می روند به دنبال خلق فضاهایی که در آن بتوانند خودشان را ابراز کنند (هم شامل خلاقیت های هنری و تکنیکی و آینده سازی و هم گرایش به جرایم و ضدیت با هنجارها). من درباره منطق سیاست ورزی جوانان و زنان در برهه های انقلابی در آخرین کتابم (Revolutionary life: Every day of Arab Spring) یا <<زندگی انقلابی: روزمره بهار عربی>>) که به تازگی چاپ شده به تفصیل بحث کرده ام.

در مورد ایران توجه کنید که در برهه های انتخاب ریاست جمهوری یا مجلس که مقداری رقابت آمیز و امید تغییر وجود داشتند، جوانان و نوجوانان بسیار فعال بوده اند. ولی وقتی احساس کردند که انتخابات فرمایشی هستند و امید تغییر وجود ندارد، پناه بردند به دنیای خودشان، به گروه های دوستی، اینترنت و مثل همیشه به ناجنبش جوانان در تحقق سبک زندگی و تلاش برای گذار به آینده ای مطمئن. مشغول بودن در اینترنت تنها سرگمی و بازی آنلاین نیست. آنها در عین حال خیلی چیزها از اینترنت می آموزند، چشم شان به دنیا باز می شود، آنچه در جهان می گذرد و آنچه دیگر جوانان دارند و اینها از آن محروم هستند. مهارت های جدید و استراتژی مبارزه یاد می گیرند، ارزش ها و دانسته های نوینی می آموزند به طوری که این جوانان و نوجوانان را بیش از پیش از حاکمیت و ایدئولوژی دولتمردان بیگانه می کند. این روزها این بیگانگی آنقدر عمیق است که گویی حاکمیت و جوانان (که نیمی از آن زن هستند) در سیاره های متفاوت زیست می کنند. از این رو شگفت انگیز نیست که ناجنبش جوانان و نوجوانان به یک خیزش سیاسی فراگیر گره خورده و جوانان با برخورداری از <<استطاعت جوانی>> نقش فوق العاده ای در رادیکالیزه کردن اعتراضات ایفا می کنند. ولی باید تاکید کنم که به رغم حضور و نمایش خیره کننده در سیاست های خیابانی، جوانان (و به تبع آن هیچ گروه و طبقه تنها) به خودی خود نمی توانند یک تحول غیرمنتظره در توازن نیروهای سیاسی (political breakthrough) ایجاد کنند. تغییر غیرمنتظره زمانی قابل تصور است که علاوه بر جوانان دیگر افراد عادی شامل زن، مرد، سالمندان، بچه ها، مادربزرگ ها، سنتی ها، مدرن ها و… در خیابان ها، پس کوچه ها و نهاد های اعتراض حضور داشته باشند. در اینجا <<خیابان>> به عنوان فضای عمومی به شریان اجتماعی خواهان تغییر سیاسی تبدیل می شود. با وجود این تردیدی نیست که در اغلب موارد همین جوانان، دانشجویان و دانش آموزان (دختر و پسر) هستند که اعتراضات را آغاز می کنند، یا در زمان های سکوت و رخوت خون تازه ای به رگ های اعتراضی می دمند تا بار دیگر جنبش اعتراضی جان بگیرد و استمرار یابد.

نکته برجسته دیگر در این اعتراضات، حضور چشمگیر زنان است. البته می دانیم که انگیزه اولیه چنان که در مقدمه ذکر شد، مرگ دختری جوان بعد از بازداشت توسط پلیس موسوم به امنیت اخلاقی یا گشت ارشاد بود. این حضور پررنگ زنان که همراهی های گسترده ای در سطح جهانی را در بر داشته، موجب شده بسیاری آن را جنبشی فمینیستی تلقی کنند. ارزیابی شما از نقش و حضور زنان در این اعتراضات چیست؟

بله چنان که قبلا اشاره شد، محوریت زنان و <<مساله زن>> این قیام را از دیگران متمایز کرده است. اگرچه مردسالاری در بسیاری از حکومت های سکولار هم دیده می شود، حاکمیت دینی از حیث ساختاری به طور فوق العاده مردسالار است و تعجبی ندارد که مقاومت و مخالفت زنان از همان فردای انقلاب در ایران آغاز شد. زنان ایران سالیان متمادی مقاومت خودشان را در پهنه زندگی روزمره، استفاده از هنر حضور و در چارچوب ناجنبش و پیروی آرام ادامه دادند. هر زمان که فرصتی به دست می آمد درصدد کمین و سازماندهی جمعی برآمدند. گشت ارشاد و نیروهای امنیتی میلیون ها زن را در خیابان ها و نهادها تحقیر کردند، اخطار دادند و دستگیرشان کردند. طبق گزارش نیروهای انتظامی در سال ۱۳۸۵، طی هشت ماه حمله به <<بدحجابان>> بیش از ۱۳۰۰۰۰۰ (یک میلیون و سیصدهزار) زن در خیابان ها مورد اخطار قرار گرفتند و اخطار دریافت نمودند. سال بعد از آن طی ۳ روز حملات نیروهای گشت بیش از ۰۰۰/۱۵۰ (صدوپنجاه هزار) از زنان کشور بازداشت شدند. ولی مقاومت زنان ایران ادامه یافت و آنان طی این مقاومت های پیشرونده هنجارها و واقعیت های نوینی را در جامعه پیاده کردند و اکنون آن ناجنبش ها به میانجی قتل یکی از همان زن ها، مهسا امینی، آغازگر خیزش سیاسی بزرگی شده اند که در آن زن و کرامت انسانی مکان ویژه ای را کسب کرده است.

ولی این خیزش تنها معطوف به <<مساله زن>> نیست. به عبارت دیگر در حال حاضر فراگیری جنبش اعتراضی از زنان فراتر رفته و گروه ها و اقشار اجتماعی محروم و مطرود و ستم کشیده دیگر را به هم تنیده. این گونه احساس می شود که گویی رهایی زن راهگشایی رهایی مردها نیز هست. به عبارت دیگر اعتراض کنندگان به خیز عمومی وسیع تری (greater good) رسیده اند که همه اقشار معترض را حول آن به وحدت برساند. به نظر می رسد شعار <<زن، زندگی، آزادی>> معرف آن خیز عمومی فراگیر باشد.

مهم ترین شعاری که این روزها به گوش می خورد، شعار <<زن، زندگی، آزادی>> است که در سراسر جهان نیز طنین افکن شده. برخی آن را شعاری مبهم و کلی گویانه تلقی می کنند، عده ای معتقدند وجه ایجابی مشخصی ندارد، اما بسیاری آن را شعاری مترقی و معطوف به ارزش های زندگی می خوانند. ارزیابی شما از این شعار چیست؟

به طور کلی ابهام و عامیت یکی از پارادوکس های اغلب جنبش های انقلابی است، زیرا ابهام و عامیت از یک طرف وحدت را میسر می کند که لازمه توانمندی و شرط پیروزی هر جنبش انقلابی است. از جانب دیگر شفافیت و جزییات و تعبیرات و انتظارات گوناگون در زیر قبای شعار عام محو می شوند تا تنها پس از رسیدن به هدف مشترک بار دیگر سر برآورند. در این مرحله است که اختلافات سیاسی و تعارض معانی و انتظارات به اوج خود می رسد. این خود معضلی است که نیاز به راه حل دارد. مثلا اگر قرار است <<سیاست>> دموکراتیک برقرار بشود شاید بتوان به میانجی مذاکره به توافقی کلی دست یافت. آنچه گفتم یک مشاهده کلی است. ولی در مورد ایران ما هنوز نمی دانیم که آینده این خیزش چگونه است. ولی به نظر می رسد در حال حاضر بحث هایی حول این شعار به راه افتاده است که اگر با حسن نیت همراه باشند، می توانند مفید باشند. چنان که در گفته های پیشین به طور تلویحی اشاره شد، به نظرم شعار <<زن، زندگی، آزادی>> توانایی انعکاس خواست های گروه های مختلف محروم و مطرود و ستمدیده جامعه ما را دارد. محوریت زن تداعی آن گفته قدیمی است که <<آزادی یک جامعه بدون آزادی زنان آن ممکن نیست.>> رابطه زن و زندگی غیرقابل انکار است وقتی به یاد بیاوریم که دوسوم کار جهان به وسیله زن ها انجام می شود و درنهایت احساس فراگیر <<طلب کردن زندگی>> در همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اش در قلب این شعار جا دارد و البته روشن است که <<طلب کردن زندگی>> تنها با دگرگونی های ساختاری می تواند محقق شود.

یکی از ویژگی های جامعه ایران، انباشت مطالبات مغفول مانده گوناگون سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی است که در مواقعی این چنین، همگی با هم سر ریز می کنند. آیا این تکثر خواست ها و مطالبات نگران کننده نیست و یک حرکت اجتماعی را از هدف اولیه اش دور نمی کند؟

من چنین تصوری ندارم. در واقع تکثر مطالبات و ابراز آمال و آرزوها از مشخصات برهه ای از مبارزات اجتماعی است که به دنبال دگرگونی ساختاری است. هیچ گروه اجتماعی (مثل کارگران، تهیدستان، طبقه متوسط، زنان، یا جوانان) به تنهایی قادر به تغییر در توازن نیروها بین جامعه و حاکمیت نیست. دگرگونی های سیاسی واقعی همیشه با ائتلاف طبقات و اقشار مختلف محروم، مطرود و ستمدیده اجتماعی قابل حصول بوده اند. بنابراین سوال این نیست که آیا انباشت مطالبات مغفول مانده سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی تبعات منفی بر روند مبارزات خواهد داشت. سوال این است که چگونه می توان مجموعه این مطالبات مغفول مانده را در چارچوب یک درخواست فراگیر، ساده و قابل فهم بیان کرد که دردمندان گوناگون با آن همدلی کنند و با آن همزبان باشند. این بیان همان <<خیر عمومی فراگیر>> است که قبلا به آن اشاره کردم. این چیزی است که در جامعه شناسی جنبش های اجتماعی بسیار موضوعیت دارد. بر این مبنا مثلا شعار <<زن، زندگی، آزادی>> چنان تبیین شود که گروه های مختلف درگیر احساس کنند که بازگوینده خواست شان است، با این تاکید که تحقق چنین خواست عمومی نیازمند تغییرات ساختاری سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است.

برخی تحلیلگران نگران این هستند که سیر تحولات به سمتی حرکت کند که آرامش و ثبات کشور از دست برود و با رشد تحرکات گریز از مرکز، حتی خطر تجزیه کشور را تهدید کند. شما تا چه اندازه این احتمال را ممکن می دانید؟

من مطمئن نیستم چقدر این تحلیل ها مستند به شواهد است یا چقدر چنین خطری جدی است. به طور کلی می توان گفت هر جنبش اجتماعی مقتدر همواره در مظان سوءاستفاده است به این صورت که فرصت طلبان در گوشه و کنار یا خارج از کشور تلاش می کنند از آن به نفع خود استفاده کنند، خود را رهبر آن بدانند یا برای آن اشک تمساح بریزند. واقعا چه کسی باور می کند که آدمی مثل دونالد ترامپ خواهان دموکراسی در ایران است وقتی که خودش خطری جدی برای دموکراسی کشور خودش است. خوشبختانه خیزش سیاسی <<زن، زندگی، آزادی>> به نظر می رسد دارای ظرفیت و درک سیاسی کافی است که به این بازی های سیاسی وقعی نگذارد و با تکیه بر نیروی انبوه مردمی راهش را ادامه بدهد. درواقع ایران در این چند سال اخیر این قدر شاهد همگرایی گروه ها و اقوام و طبقات اجتماعی اش نبوده است. البته بعید نیست گفته شود که این اعتراضات و نارضایتی ها ریشه در موامره و توطئه های خارجی دارند. چنین ادعاهایی نه تازگی دارد و نه مختص به ایران است.

ارزیابی شما از آینده این حرکت چیست و چه سناریوها یا احتمالاتی را متصور هستید؟

پیش بینی آینده این وضعیت کار مشکلی است، چراکه بستگی به عوامل بسیاری دارد. بستگی دارد به پرسش هایی که ما (منظورم من) هنوز پاسخی به آنها نداریم. مثلا ما نمی دانیم حاکمیت تا چه اندازه برای توقف اعتراضات خیابانی یا اعتصابات دست به خشونت گسترده خواهد زد؟ اگر استراتژی دولتمردان براساس خشونت باشد، چقدر هزینه اخلاقی-وجدانی- دنبال خواهد داشت، چنین استراتژی تا چه اندازه <<خشم اخلاقی>> در میان مردم عادی، معتقدین به وجدان و نیروهای انتظامی پدید خواهد آورد؟ مواضع نخبگان سنتی، رهبران دینی، آیت الله ها یا سیاستمداران معتدل چه خواهد بود؟ این نخبگان چه پاسخی به ندای وجدان خواهند داد؟ ما هنوز نمی دانیم اصلاح طلبان، رهبران آنها چه مسیری در پیش خواهند گرفت. تراژدی بسیاری از اصلاح طلبان در این برهه زمانی در این است که نه می توانند اصلاحاتی را تحقق ببخشند (چون از قدرت رانده شده اند) و نه قادرند همراه دگرگونی های رادیکال باشند (چون طبق تعریف، اصرار دارند که اصلاح طلب هستند، نه انقلابی). علت چنین عقیم ماندن غم انگیز رویکرد جزمی، ایستا و غیرتاریخی به مفاهیم و راهبردهای تغییر اجتماعی و سیاسی است. مثلا انگار اصلاح طلب باید تا آخر عمرش اصلاح طلب باقی بماند و انقلابی تا آخر عمر انقلابی، بدون توجه به آنچه در واقعیت جامعه و در سپهر سیاسی در جریان است، واقعیت سیال و پیچیده ای که پاسخ های در خور، غیرجزمی و خلاقانه می طلبد.

مهم تر از این ما نمی دانیم که تا چه حد و در چه زمانی نیروهای در حاشیه ولی همدل جنبش کنونی، نظیر کارگران، معلمان و آحاد دیگر همبستگی خود را به طور گسترده تری نشان خواهند داد، بنابراین پیش بینی بسیار مشکل است، ولی به هر حال سرنوشت این خیزش سیاسی-اجتماعی هر گونه که رقم بخورد، همین جنبش در همین زمان دستاوردهای مهمی داشته است. ما در حال مشاهده یک تحول پارادایمی عظیم در ذهنیت ایرانی هستیم. در شهرهای بزرگ و کوچک، حتی در روستاها، بین پدر و مادرها، بین دانش آموزان و جوانان، در میان اقوام و فرودستان و طبقه متوسط یک ذهنیت جدید زاده شده که بر پس گرفتن زندگی، زندگی با کرامت انسانی اصرار می ورزد و آن را در خیابان های خیزش فریاد می زند. بسیاری چیزها به احتمال زیاد به حالت سابق بر نمی گردد. شاید این، پایان گشت ارشاد باشد حتی اگر رسما آن را ملغا نکنند. هجارهای اجتماعی جدیدی خودشان را بر واقعیت سپهر عمومی تحمیل کرده اند. شاید حجاب اختیاری یکی از این هنجارها باشد.

مطلوب خودتان از این حرکت یا جنبش یا اعتراضات اجتماعی چیست؟

مطلوب من، شاید مانند میلیون ها ایرانی، برآورده شدن این خواسته های مغفول مانده مردمان این سرزمین بدون هزینه جانی و مالی و روانی و بدون کوچک ترین مداخله قدرت های خارجی است. تحقق این مطلوب از یک طرف بستگی دارد به اقتدار و استمرار خیزش فراگیر کنونی و از یک طرف دیگر به وجدان و درایت حاکمان. شاید این مطلوب ساده لوحانه به نظر برسد. شاید این مطلوب غیرممکن باشد، ولی حقیقت این است که به قول ماکس وبر (نقل به مضمون) تجربه تاریخی نشان می دهد ما انسان ها نمی توانسته ایم به <<ممکن>> دست بیابیم مگر اینکه همواره به <<ناممکن>> فکر کرده باشیم.

منبع: روزنامه اعتماد

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

تحول پارادایمی عظیم در ذهنیت ایرانی | گفت‌وگو با آصف بیات؛ استاد جامعه‌شناسی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ