فقر سالمندی؛ بحرانی نزدیک

موسسه نیکوکاری رحمان

چرا سالمندی می‌تواند بحرانی در آینده ایران باشد؟ در سال‌های پیش‌رو سالمندان با چه مسائلی روبرو هستند؟

پژوهشگران پیش‌بینی می‌کنند مهم‌ترین چالش‌های سالمندی در بازۀزمانی۱۴۱۰ تا ۱۴۳۰ عبارتند از:
• افزایش نرخ فقر سالمندان
• بحران ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی
• مسایل مربوط به پوشش بیمه‌ای سالمندان
• افزایش هزینه‌های بهداشت و درمان و توانبخشی در سطح کلان
• افزایش تنهایی و انزوای سالمندان
توزیع چالش‌های اولویت‌دار به تفکیک حوزه‌های موضوعی سالمندینشان می‌دهد که در بازۀ زمانی ۱۴۰۰تا ۱۴۱۰بیشترین چالش‌های سالمندی متعلق به حوزۀ سلامت است. اما با گذر زمان از اهمیت مسایلو چالش‌های این حوزه کاسته شده و در مقابل، مسایل و چالش‌های اقتصادی سالمندی افزایش می‌یابد، به طوریکه چهارپنجم چالش‌های اولویت‌دار سالمندی برای بازۀ زمانی ۱۴۲۰ -۱۴۳۰متعلق به مسایل و چالش‌های اقتصادی سالمندی است.

به گفتۀ احمد دلبری، مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان در نشستی با کارکنان دبیرخانۀ شورای ملی سالمندان که فروردین۱۴۰۴ برگزار شد، «ایران یکی از پرشتاب‌ترین کشورها در روند سالمندی است». موضوع تأسف برانگیز اینکه «آمارها نشان می‌دهند ۶۵ درصد سالمندان کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند». بر اساس پژوهش نسیبه زنجری و همکاران در مورد سالمندی در ایران در کتاب آینده‌پژوهی سالمندی جمعیت در ایران: پیشران‌ها و سناریوها که در سال ۱۴۰۲ منتشر شد، یکی از مسایل مهم دوران سالمندی به ویژه برای سالمندانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند، «امنیت مالی» است، زیرا در کشورهای در حال توسعه همۀ سالمندان تحت پوشش مستمری بازنشستگی قرار ندارند.

از طرف دیگر، چشم‌اندازهای اشتغال برای سالمندان محدود است. یکیاز پیامدهای این امر گسترش فقر در میان سالمندان است. سالمندان حدود دو برابر بیشتر از سایر سنین در معرض فقر قرار دارند. در درون گروه سالمندان نیز زنان سالمند دو برابر بیشتر از مردان سالمند و سالمندان مسن‌تر دو برابر بیشتر از سالمندان جوان‌تر در معرض فقر قرار دارند. نرخ فقر سالمندان در استان‌ سیستان و بلوچستان حدود ۷۰ درصد و در مقابل، برای سالمندان استان‌های تهران و البرز کمتر از ۱۰ درصد است. با توجه به اینکه نابرابری توزیع درآمدها دومین عامل فقر در ایران است، گسترش جمعیت سالمند در دهه‌های آینده احتمال پیوستن سالمندان به گروه‌های فقیر را افزایش می‌دهد.

فقر سالمندان به خصوص با توجه به کاهش نرخ اشتغال در میان آنها مسئله‌ای جدی است. نرخ مشارکت در نیروی کار سالمندان ۶۰ ساله و بالاتر در سال ۱۳۸۵برابر با ۲۵درصد بوده که در سال ۱۳۹۵به ۱۸ درصد کاهش یافته است. همچنین نرخ مشارکت در نیروی کار سالمندان ۶۵ ساله و بالاتر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۲درصد بوده است که در سال ۱۳۹۵ به ۱۲ درصد کاهش یافته است. همچنین بررسی روند تغییرات نسبت اشتغال سالمندان در یک دهۀ اخیر بیانگر کاهش محسوس در نسبت اشتغال برای سالمندان ۶۰ ساله و بالاتر و سالمندان ۶۵ ساله و بالاتر است. برای سالمندان ۶۰ ساله و بالاتر، نسبت اشتغال از ۲۴ درصد به ۱۸ درصد و برای سالمندان ۶۵ ساله و بالاتر نسبت اشتغال از ۲۱ درصد به ۱۲ درصد در فاصلۀ زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ کاهش یافته است. این کاهش‌ها هم برای سالمندان شهری و هم روستایی رخ داده‌است.

یکی از ابعاد فقر سالمندان، فقر تغذیه‌ای است. در بحث تغذیه، موضوع مهم امنیت غذایی و توانایی دسترسی فیزیکی و اقتصادی به مواد غذایی سالم و کافی است. بر اساس مطالعۀ لامیا و همکاران در شهر تهران (۱۳۷۶)، حدود ۵۲ درصد سالمندان از فقر تغذیه‌ای رنج می‌بردند. در مطالعۀ معصومی و همکاران (۱۳۹۱) نیز حدود ۱۷ درصد سالمندان در شهر رشت سوءتغذیه داشتند.
فقر بر سبک زندگی و گذران اوقات فراغت هم اثر می‌گذارد. تحلیل داده‌های پیمایش گذران وقت سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد تنها یک‌سوم سالمندان فعالیت‌های فراغتی فعالانه داشته‌اند.
ورزش و فعالیت جسمانی هم سهم اندکی از اوقات فراغت سالمندان به خصوص سالمندان زن دارد.

منبع:
کتاب آینده‌پژوهی سالمندی جمعیت در ایران: پیشران‌ها و سناریوها

فصلنــــامـــه ارغنــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

ماهنـــــامـــــه نــامـــه هـامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

فقر سالمندی؛ بحرانی نزدیک | گزارشی از موسسه نیکوکاری رحمان

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ