اشاره:
یک. شورای نویسندگان هامون در نظر گرفت، برای سالجاری کتاب هایی در حوزه های گوناگون علوم انسانی (ادبیات، هنر، فلسفه، جامعه شناسی، تاریخ و…) به خوانندگان ویژه نامه نوروزی اتحادجنوب معرفی کند. در حوزه ی عمومی بسیاری از ما انسان ها، از تمایل خود به کتاب خواندن صحبت به میان می آوریم، اما با چه کتابی و در چه زمینه یی شروع کنیم، در می مانیم. در «پیش خوان کتاب هامون» تلاش شده، کتاب هایی انتخاب شود که: ۱- چاپ سال ۹۲ باشد یا به دلیل استقبال علاقمندان و کتابخوان ها، در سال ۹۲ تجدید چاپ شده باشد. ۲- از سوی مطبوعات و محافل ادبی، هنری و علمی مورد توجه قرار گرفته و نگاه کتابخوان های حرفه ای را نیز به خود معطوف داشته باشند. ۳- هر کدام از کتاب ها، در حوزه ی مربوطه تلاش شده از فعالین آن حوزه نیز مشورت گرفته شود.
به هر روی با مطالعه ی هر کدام از کتاب های پیش نهادی پیش خوان کتاب هامون، با سویه هایی از جهان نوشتار و موضوعات مطرح شده در کتاب، که بی شک در درک و دریافت ما از جهان پیرامونی و زیست زندگی روزمره امان یاری می رساند، آشنا می شویم.
در پیش خوان کتاب هامون، کتاب هایی پیش نهاد و معرفی شده، که نویسندگان یا مترجمین آن ها، چندین اثر در حوزه ی کاری خود در کارنامه دارند.
دو. بد نیست، نگاهی گذار هم به وضعیت نشر و تالیف کتاب در سالیان اخیر، به ویژه در سال ۹۲ داشته باشیم. با روی کارآمدن دولت نهم و دهم وضعیت نشر کتاب و مطبوعات به شدت دچار دگردیسی و بحران شد. حذف کاغذ یارانه یی مطبوعات و ناشران، تعلیق پروانه ی نشر برخی از ناشران فعال و مستقل، ممنوع القلم کردن نویسندگان، لغو مجوز آثار، بعد از چاپ اول یا پرفروش شدن آن ، ممیزی آثار، عدم اطمینان در سرمایه گذاری کار نشر کتاب و علاوه بر رکود اقتصادی از عواملی بود تا بازار نشر و کتاب دچار بحران شود.
فاطمه شیرزادی، خبرنگار ایسنا در گزارشی تحت عنوان « وقتی هیچ کتابی پرفروش نیست» می نویسد: « در سال ۱۳۹۲ تعدادی از کتاب فروش‌ها به قدری از شرایط فروش کتاب ناراضی‌اند که از معرفی حتا یک عنوان از کتاب‌های‌شان به عنوان کتاب پرفروش امتناع می‌کنند و می‌گویند، هیچ کتابی پرفروش نیست. کتاب فروش‌های دیگر هم اغلب تاکید می‌کنند که منظورشان از معرفی یک کتاب به عنوان پرفروش، نسبت به سایر کتاب هاست، وگرنه دیگر هیچ کتابی مثل سابق پرفروش نیست.مردم پول ندارند که کتاب بخرند.»
سه. کتاب ما را با دنیایی از واژه ها و مفاهیم آشنا می کند و مفاهیمی را پیش چشم ما می نهد که پیش تر بدان آشنا نبوده و درکی از آن نداشته ایم. کتاب دریچه یی نو و تازه پیش چشم ما باز می کند، تا جهان خود را فراخ تر و پرمعناتر یابیم. کتاب و امر خواندن به ما مجال می دهد تا سفری در اعماق متون و کلمات داشته باشیم و با واژه بتوانیم جهان و زندگی روزمره ی خود را معنا ببخشیم و آن را روایت کنیم. چه بسا با خواندن یک رمان و داستان با شخصیت یا شخصیت های داستانی آن، احساس همذات پنداری کرده و خود را در جهان داستانی کتاب ببینیم. عمر محدود ما آدمیان، این امکان را نمی دهد همه ی تجربه های انسانی و بشری را صرفن خود تجربه کنیم؛ از این رو کتاب خواندن به ما آدمیان این امکان را می دهد که از تجربه های زیستی و اندیشه های دیگران توشه هایی برگیریم و به تمعق بپردازیم.
جامعه مدنی؛ راه ناتمام
در معرفی سه کتاب حسن قاضی مرادی: “ شوق گفت و گو “ ، “ درآمدی بر تفکر انتقادی “ و “ در فضیلت مدنیت “
حسن قاضی مرادی، در دودهه ی اخیر مطالعات بسیاری در حوزه ی آسیب شناسی اجتماعی ایران داشته و بالغ بر ده جلد کتاب نوشته است. این نویسنده در یک سال اخیر سه کتاب به طور نسبتن همزمان روانه ی بازار کتاب کرد. شوق گفت و گو (گستردگی فرهنگ تک گویی در میان ایرانیان)(نشر دات)، در فضیلت مدنیت (نگاهی به نامدنیت های سیاسی و اجتماعی در ایران) (نشر آمه) و در آمدی بر تفکر انتقادی سه اثری است که از سوی قاضی مرادی در زمستان ۱۳۹۱ روانه ی بازار کتاب شد و تاکنون به چاپ های متعدد رسیده است. هر سه کتاب که به آسیب شناسی رفتارهای اجتماعی ایرانیان پرداخته شده، به جامعه مدنی و کیفیت شهروند بودن ایرانیان نیز توجه وافری شده است. در این سه کتاب مانند کتاب های پیشین قاضی مرادی، صرفن به آسیب شناسی و گفتن ایرادها اکتفا نکرده، بل که پیشنهاد، راه هکار و روش مندی نیز در آثار جدید وی دیده می شود.
عنوان کتاب: شوق گفت و گو و گستردگی فرهنگ تک گویی در میان ایرانیان
نویسنده: حسن قاضی مرادی
انتشارات: دات
گفت و گو در فضای عام آن، گفتاری دو سویه میان دو فرد است، اما در معنای خاص آن، نحوه یی از حضور انسان ها در جهان است که نشانگر گشودگی ایشان به «دیگری» و تحقق اشتراکی موفقیت ها و دغدغه های انسانی می باشد. قاضی مرادی، محور و بیان تک گویی را ناشی از خودبیانگری می داند. از این رو حجم گسترده یی از صحبت ما با دیگران، حامل خودبیانگری متقابل مان، یعنی بیان کردن خویشتن است. در حالی که گفت و گو، ارتبا گفتاری یا عمل ارتباطی دو فرد، فرد با گروه، یا چندین فرد با یکدیگر به وسیله ی بیان، نوشتار و یا تصویر است.
نویسنده معتقد است: «گفت و گو ارتباط کلامی دموکراتیک است. امروزه جامعه ی ما در دوره ی تاریخی گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن یا متجدد قرار دارد. این گذار تاریخی محقق نمی شود مگر با پیش گرفتن روند دموکراسی سازی در همه ی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی. به میزانی که ما مردم بکوشیم گفت و گو را درک کنیم و آن را در مناسبات اجتماعی مان به کار ببریم، روند دموکراسی خواهی عمومی جامعه پیش می رود.»
کتاب در سه فصل و با یک پس گفتار نوشته و تنظیم شده است. در فصل نخست تعریفی از تک گویی و مشاجره و ویژگی ها و پیش نیازهای آنها ارایه می شود. فصل دوم اختصاص دارد به جلوه هایی از تک گویی در فرهنگ دینی، سیاسی، اجتماعی، عرفانی و نیز در ادب فارسی. در فصل سوم نیز با تعریف گفت و گو و پیش نیازهای آن و مبنای نظریه های گفت و گوی دیوید بوهم آشنا می شویم.
عنوان کتاب: درآمدی بر تفکر انتقادی
نویسنده: حسن قاضی مرادی
انتشارات: آمه
به زعم نویسنده ی کتاب، در فهم تفکر انتقادی نه انتقاد کرن به معنای نفی کردن و نپذیرفتن است و نه منتقد فردی است که در مخالفت با موضوعی صحبت می کند یا می نویسد. مفهوم «انتقادی بودن» در تفکر انتقادی شیوه ی رسیدن به داوری هدفمند از طریق بررسی سنجش نقاط ضعف و قوت اطلاعات و مدارک یا استدلال های ارایه شده در گفته یا متن است. تفکر انتقادی شیوه ی اندیشیدن به موضوع، رویداد یا وضعیت و مشکل برای فهم آن، یعنی داوری درباره ی آن است. این شیوه ی تفکر، اصول و مهارت های خاص خود را دارد.
در این کتاب تلاش شده، در فصل نخست به تعریف و اهمیت و چرایی تفکری انتقادی پرداخته شود. فصل های بعدی به ترتیب «اصول تفکر انتقادی، مهارت های تفکر انتقادی و ویژگی های اندیشمند انتقادی، اصول تفکر غیرانتقادی، ویژگی اندیشمند غیرانتقادی و مغالطه های تفکر غیرانتقادی عنوان بندی شده و نویسنده به بررسی این موضوعات می پردازد.
نویسنده معتقد است باید شیوه ی تفکر انتقادی را آموخت. اکر بخواهیم مسئولیت تصمیم گیری های خود را بپذیریم ناگزیریم تا این شیوه ی تفکر را بیاموزیم. شیوه ی تفکر انتقادی اصلن به معنای به کاربردن مهارت ها و در نظر گرفتن اصول و برخورداری از ویژگی هایی است که به ما کمک می کند صحیح و منطقی بیندیشیم. شیوه ی تفکر انتقادی، در اساس، توجه به چه گونه گی روند اندیشیدن در ذهن خود ما، توجه به چه گونه گی دانا شدن است.
عنوان کتاب: در فضلیت مدنیت
نویسنده: حسن قاضی مرادی
انتشارات: آمه
مفهوم مدنیت در اندیشه سیاسی – اجتماعی با مفاهیم تمدن و شهروندی در پیوند است. از این رو، این مفهوم صرفن، مفهومی اخلاقی نیست که بتوان آن را فقط با کردارهای اخلاقی مشخص کرد، بل که مفهومی ناظر بر سامان سیاسی و اجتماعی هر جامعه است.
در این کتاب، مدنیت و ضد آن نامدنیت مفاهیمی سیاسی- اجتماعی در نظر گرفته شده است. در فصل نخست کتاب با بررسی مختصر مهم ترین هنجارهای مدنیت، دو وجه سیاسی و اجتماعی این مفهوم و، در ارتباط با آن، دو وجه سیاسی و اجتماعی نامدنیت معرفی می شود. فصل دوم شامل بررسی برخی از جلوه های نامدنیت سیاسی و اجتماعی در جامعه ی ما است. پی گفتار کتاب نیز بحثی است درباره ی گسترش حوزه ی عمومی به عنوان عامل مهم گسترش و تحکیم مدنیت سیاسی و اجتماعی.
در کتاب «در فضلیت مدنیت» هم چون کتاب های پیشین قاضی مرادی، نویسنده به آسیب شناسی رفتارهای اجتماعی ایرانیان پرداخته است و همواره بر این تکیه دارد برای رسیدن به مدنیت باید به جامعه مدنی گستر حوزه ی عمومی دست یازید.
ایران دیروز، ایرانی امروز
عنوان کتاب: ایرانیان (دوران باستان تا معاصر)
نویسنده: محمدعلی همایون کاتوزیان
مترجم: حسین شهیدی
انتشارات: مرکز/ چاپ اول اسفند۱۳۹۱ چاپ دوم ۱۳۹۲
محمدعلی همایون کاتوزیان برای اهالی اندیشه و کتابخوان ایرانی، نامی بسیار آشناست. او گرچه تحصیل کرده و درس خوانده ی رشته ی اقتصاد است، اما در کارنامه ی وی کتاب های زیادی در حوزه ی اقتصاد،تاریخ و نقد ادبی نوشته شده است. کاتوزیان علاوه بر آنکه صاحب نظریه های تثبیت شده ای در اقتصاد نظری و کاربردی است احاطه ی درخشانی بر تاریخ و ادبیات دارد و از جمله پژوهشگران نظریه ورز و قابل استناد است.
آخرین کتابی که از او در ایران ترجمه و منتشر شده است، کتاب «ایرانیان» با عنوان فرعی «دوران باستان تا معاصر» می باشد که توسط حسین شهیدی منتشر و از سوی نشر مرکز- ناشر کتاب های کاتوزیان در ایران- روانه ی بازار کتاب شده است.
کتاب «ایرانیان» به زعم مولف کتاب «تنها درباره ی جنگ و صلح پادشاهان و امور اداری مملکت نیست و وجوه گوناگون دارد، از جمله این که یک اثر تطبیقی است و تاریخ ایران را در موارد لازم، با تاریخ اروپا قیاس می کند. گذشته از آن، نه فقط درباره ی ایران، بل که درباره ی ایرانیان نیز هست، با همه ی بازه ی فرهنگی که این جامعه ی تاریخی دارد. من اصلن کتاب را با اساطیر و افسانه های «شاهنامه» آغاز کرده ام و در طول کتاب، درباره ی ادیان و مذاهب و عرفان و شعر و ادب فارسی گفت و گو کرده ام و از آن مثال ها زده ام حتا تا اندازه ای که کتاب مجال می داد، معماری، نقاشی ایران را از نظر دور نداشته ام. تاریخ ایران بدون فردوسی، سعدی، بیهقی و حافظ و… دست کم ناتوان است. گذشته از این که – این نکته خیلی مهم است- ادبیات فارسی، منبع عظیم تاریخ ایران و روابط اجتماعی و تاریخی است.»
کاتوزیان در گفت و گوی خود با مجله ی اندیشه پویا درباره ی چه گونگی شکل گیری ایده و نحوه ی نگارش کتاب می گوید: «من پیش از این، درباره ی کل تاریخ ایران کتابی ننوشته بودم. درست است که این کتاب بر مبنای الگوها و تحلیل هایی که طی ده ها سال در آثار دیگرم ارایه کرده ام، قرار دارد، ولی تلخیصی از آنها نیست. بلکه کتابی منسجم در شرح و تحلیل تاریخ و جامعه ی ایران است. مهم ترین مخاطبان این کتاب دو گروه اند: ایرانیان درس خوانده و دانشگاهیان انگلیسی زبان.»
نگارنده ی کتاب در شش فصل نخست، به ایران باستان تا قرن نوزدهم پرداخته و فصول بعدی، ایران از قرن نوزدهم تا حال را بررسی می کند. البته دو فصل انتهایی کتاب که به پس از پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد، در ترجمه فارسی شده ی اثر منتشر نشده است. کتاب «ایرانیان» از سوی انتشارات ییل به محمدعلی همایون کاتوزیان پیشنهاد شده بود و نویسنده به مدت چهار سال برای نگارش کتاب وقت صرف کرده است.
پرسش گری؛ به مثابه ی روش زندگی
عنوان کتاب: پرسیدن مهم تر از پاسخ دادن است
نویسنده: دنیل کُلاک، ریموند مارتین
مترجم: حمیده بحرینی/ ویراسته ی هومن پناهنده
انتشارات: هرمس، چاپ هفتم ۱۳۹۲
نویسندگان این کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره مسایل مختلف نشان می‌دهند فلسفه، مجموعه ای از اطلاعات نیست، بلکه پرسشگری و خردورزی است و توجه دانشجویان را به مهارت‌هایی جلب می‌کنند که برای برخورد نقادانه با مطالبی که معمولن در دوره‌های مقدماتی فلسفه مطرح می‌شود، مورد نیاز است.
نویسندگان این کتاب کوشیده‌اند به شیوه‌ای سقراطی به عرصه داشته ها و دانش‌های ما بپردازند تا در نهایت «نمی‌دانم» سقراط را به یادمان آورند.
پرسش، پرسیدن هنری است که با مبنا قرار دادن این نگاه که طرف مقابل انسانی است چون ما می‌تواند سنگ‌بنای اصلی در دست‌یافتن به پاسخهای مناسب و نتایج ارزشمند در هر گفتگویی باشد.
سؤال پرسیدن علاوه بر آنکه می‌تواند یکی از کلیدهای اصلی در ایجاد و شروع هر ارتباطی باشد، امکان حفظ گفتگو در مسیری درست و سالم را فراهم می‌آورد. خواه این پرسشها درباره آب و هوا یا زمان باشند یا درباره مسایل دیگری چون شغل، علایق، مسایل بنیادین در باب هستی و مانند آن، امکان برقراری هر گفتگویی را میسر می‌کنند.
نویسندگان کتاب، فلسفه ورزی را به روش سقراطی آموزش می دهند یعنی پرسش کردن مداوم و عمیق تر شدن در مساله. خودشان گفته اند که فلسفه یک فعالیت است نه یک مجموعه دانش، و مانند هر فعالیت دیگر به مهارت نیاز دارد. این کتاب فقط یک مقدمه بر فلسفه نیست، در واقع کتابی حکمت آمیز و ناظر به نتیجه عملی است. نویسندگان این کتاب را نوشته اند برای اینکه ما بعد از اینکه پرسش کردن را آموختیم و جرات کردیم مفروضات مان را به پرسش بگیریم، به نتیجه یی عملی برسیم و نحوه زیست مان در دنیا تغییر کند. وجه حکمی کتاب وجهی است که در ترجمه فارسی در عنوان دیده نمی شود اما در متن انگلیسی این تعبیر حکمت آمده است. بر خلاف عنوان فصول که به نظر شاید فلسفی به نظر نرسد، همه این عناوین ناظر به مباحث فنی و مابعدالطبیعه در فلسفه هستند. در واقع در کتاب درباره مکان، زمان، هویت، جبر و اختیار، توجیه، باور، علم، ایمان، نسبت ذهن و عین، تجارب حسی و فاهمه، نسبت بین الاذهانی بودن شناخت، چیستی ذهن، آگاهی، تحویل گرایی، روح، مساله وجوب و امکان، حدوث و قدم، واجب الوجود، زبان و زبان مندی اندیشه و تفسیری بودن تجربه بودن و واقعیت نوشته شده است بنابراین کاملن در حوزه مباحث فلسفی است و بعضی از فلسفه های مضاف و مباحث مابعدالطبیعی را در برمی گیرد.
کار، کار انگلیسی هاست؟!
عنوان کتاب: کودتا
(۲۸مرداد، سازمان سیا و ریشه های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن)
نویسنده:«یرواند آبراهامیان»
مترجم: محمدابراهیم فتاحی
انتشارات: نی
کتاب «کودتا» دربردارنده ی مطالبی از کودتای ۲۸ مرداد، نقش سازمان سیا و ملی شدن نفت و مذاکرات انگلیس و ایران در ایجاد کودتای ۲۸ مرداد و سرنگونی دولت مردمی دکتر محمد مصدق می باشد. کتاب تازه منتشر شده ی یرواند آبراهامیان که از وی به عنوان تاریخ نگار اجتماعی – سیاسی ایران نام برده می شود، شامل چهار فصل ملی شدن صنعت نفت- مذاکرات انگلیس و ایران- کودتا و میراث کودتا می باشد. «روی متحده»- استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد آمریکا- از کتاب «کودتا» به عنوان یک بررسی و تحلیل ممتاز و خواندنی یاد کرده است. وی معتقد است: «آبراهامیان در این اثر از اسنادی کم نظیر و سابقن دسته بندی شده و آثار جدید برای نشان دادن این لحظه ی بسیار مهم در تاریخ خاورمیانه بهره گرفته است… بنابراین اثری است شایسته ی طیف وسیعی از خوانندگان.»
نویسنده در پیش گفتار کتاب می نویسد: «درباره ی کودتای سال ۳۲ بسیار نوشته اند. شاید این پرسش مطرح شود که چرا کتابی دیگر در این زمینه نوشته شده؟ کتاب حاضر می خواهد از دو جنبه، پنداشت عمومی ایجاد شده آثار قبلی را به چالش بکشد. نخست این باور متعارف را که بریتانیا با حُسن نیت وارد مذاکره شد، ایالات متحده تلاشی جدی برای ایفای نقش واسطه درستکار صورت داد، و علت شکست مصدق در دست یابی به مصالحه هم سرسختی او بوده که ریشه اش همواره در «سرشت روان شناسانه» و شیعی او جست و جو شده است».
این کتاب تلاش می کند تا جای کودتا را به شکلی موثق درون مناقشه بین امپریالیسم و ناسیونالیسم، بین جهان اول و سوم، بین شمال و جنوب، بین اقتصادهای صنعتی توسعه یافته و اقتصادهای توسعه نیافته و وابسته به صادرات مواد خام تعیین کند. به باور نویسنده ی کتاب کودتا: «ماجرای بحران سال های ۳۲-۱۳۳۰ را می توان از منابعی متنوع – که بعضی هایشان در سال های اخیر و به ویژه پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در دسترس قرار گرفته اند- استخراج و بازسازی کرد. ما تاریخ نگاران برای ترسیم تصویری منسجم از کودتای ۳۲ هیچ گزینه ی دیگری جز رضایت دادن به این منابع پراکنده و مختلف در اختیار نداریم»
پیشتر نیز کتاب «بین دو انقلاب» نوشته ی همین نویسنده نیز بارها در ایران منتشر شده و از استقبال بسیار زیادی از سوی اهل قلم و کتابخوانان ایرانی مواجه شده است.
در چیستی شعر دیروز و امروز فارسی
عنوان کتاب: دیروز و امروز شعر فارسی (مجموعه مقالات)
نویسنده: ضیاء موحد
انتشارات: هرمس
دیروز و امروز شعر فارسی عنوان کتابی است نوشته ضیاء موحد که در سال ۱۳۹۱ از سوی انتشارات هرمس روانه بازار کتاب شد و به چاپ های متعددی رسید.
مطالعات ادبی و سرودن شعر و نگاشتن مقالات ادبی و نقد ادبی را ازجمله مشغولیت‌های همیشگی خود قرار داده است. کتاب دیروز و امروز شعر فارسی، دربردارنده مجموعه مقالاتی است که در سالهای گذشته نوشته و گردآوری شده و به قول ضیاء موحد به علت ناهماهنگی های ناشر و البته آن چه موحد باعنوان تنبلی خودش از آن یاد می‌کند، در نهایت به همت انتشارات هرمس منتشر شد.
موضوع مقالات به طور کلی، نقد ادبی ـ فلسفی است که نویسنده در حوزه شعر، تاریخ و نقد به قلم فرسایی پرداخته است.
(سهم فلسفه معاصر در نقد ادبی)، (آیا حافظ وجود داشته؟)، ( نیما و هدایت ) و ( او سبز بود و گرم که افتاد)، ازجمله مقالات کتاب دیروز و امروز شعر فارسی است. از ضیاء موحد پیشتر نیز مجموعه مقاله یی از وی تحت عنوان «شعر و شناخت» منتشر شده بود.
واکاوی یک نسل!
عنوان کتاب: رمان ملکان عذاب (رمان فارسی)
نویسنده: ابوتراب خسروی
انتشارات: ثالث، ۱۳۹۲
روزنامه شرق: «ملکان عذاب»، تازه ترین رمان منتشر شده از ابوتراب خسروی است. رمانی درباره سه نسل از یک خانواده که هرکدام راوی سرنوشت خود و دیگری اند و راوی دیگرانی که سرنوشت شان به نوعی با سرنوشت آن ها گره خورده است. «ابوتراب خسروی» در این رمان، از خلال روایت راویان، به گذشته دور تاریخی و فرهنگی، نقب زده است. گذشته ای همچنان حاضر در زندگی جمعی و فردی ما که نحوه حضورش آن را به کابوسی شبیه می‌کند؛ کابوسی که از یک منظر، تعبیرش می تواند کودتای ۲۸ مرداد باشد که بستر بخشی از وقایع ملکان عذاب است. اگر ۲۸ مرداد را یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر تلقی کنیم که در آن نوعی عقب گرد به سمت ساخت‌های استبدادی کهن اتفاق افتاد و امید به گسست از این ساخت‌ها بر باد رفت، آن وقت می توان نقطه ای را که در ملکان عذاب، یک واقعه سیاسی با یک ساخت فکری کهن گره می‌خورد، پیدا کرد و بی راه نیست که زکریا شرف، یکی از شخصیت های اصلی رمان، کشته شدن سرهنگ سلیمی مخالف شاه را پس از کودتا نه به عمال حکومت شاه که به دم و دستگاه مخوف پدرش نسبت می‌دهد؛ دم و دستگاهی که به ظاهر هیچ ربط مستقیمی با رژیم شاه و کلن با سیاست ندارد، اما در عمق و ریشه و در ساخت‌های فکری برسازنده، این دو به هم گره می‌خورند.در ملکان عذاب، با متنی چندلایه و لابیرنت‌گونه مواجه هستیم و به همین دلیل با چند زبان و لحن که هرکدام، یک ساختار فکری و فضای گفتمانی را نمایندگی و همزمان هجو و نقد می‌کنند. یکی از نقاط قوت رمان، تغییر زبان، لحن و نثر آن به مقتضای حضور و تسلط هر یک از این ساخت‌هاست. حالا که صحبت از چندزبانه و چندلحنی‌بودن رمان به میان آمد، شاید بد نباشد به یکی دیگر از ویژگی‌های ملکان عذاب اشاره کنم که آن را از رمانهای دیگری که این سال‌ها به شیوه‌هایی اینچنین نوشته شده متمایز می‌کند. در این رمان نوعی عدم قطعیت هست. وجه تمایز رمان شما با رمان هایی که عدم قطعیت را صرفن به عنوان یک تکنیک به کار می‌برند، این است که در ملکان عذاب ادبیات، با واقعیت بیرون گره خورده و با واقعیت زاویه ساخته است. آن هم زاویه‌ای انتقادی که با طنزی پنهان و زیرپوستی خود را نشان می‌دهد.
یک هزل دراماتیک
عنوان کتاب: اتحادیه ابلهان (رمان خارجی)
نویسنده: جان کندی تول
مترجم: پیمان خاکسار
انتشارات: به نگار
اتحادیه ابلهان رمانی از جان‌کندی تول نویسنده آمریکایی ست که با ترجمه پیمان خاکسار در ایران منتشر شده است.
جان‌کندی تول رمان اتحادیه ابلهان را در سی سالگی نوشت و بعد از اینکه هیچ ناشری زیر بار چاپ آن نرفت به زندگی خود پایان داد. بعد از مرگ او با تلاش‌های مادرش کتاب از سوی دانشگاه لوییزیانا، در سال ۱۹۸۰ در آمریکا منتشر شد و بلافاصله مورد تحسین منتقدان قرار گرفت.
اتحادیه ابلهان داستان زندگی پسر چاق و تنبلِ سی و چندساله به اسم ایگنیشس است که با مادرش در محله‌ای پست در نیواورلینز زندگی می‌کند و متخصص فرهنگ و هنر قرون وسطا است. روحیه آرمانگرایانه دارد. در عین حال فردی تنبل است که مدام برای خانواده و شهر خود دردسر درست می‌کند. او از جامعه مصرف‌گرای آمریکایی بیزار است. او که معتقد است با فروپاشی نظام قرون وسطا، خدایان هرج‌و‌مرج و جنون و بدسلیقگی مستولی شدند، عجیب و غریب می‌پوشد، رفتار می‌کند و حرف می‌زند و روزهایش را به تنظیم کیفرخواست تاریخی علیه جامعه و علیه قرن حاضر می‌گذراند.
«جان کندی‌تول»، نوسنده اثر، مدام تأکید می‌کند که ایگنیشس با آن اندام خوف‌انگیز و سنگینش در خیابان، خانه، کافه، محل کار، اداره پلیس و مجلس مهمانی بادگلو می‌زند که هر چند در آغاز حال به‌هم‌زن است اما به‌تدریج به یک رفتار کمدی تبدیل می‌شود. او میانه خوبی با زنان ندارد. زن همسایه از دست او عاجز است و از این بابت به هیچ وجه ناراحت نیست. مادرش روز به روز نسبت به او ذله‌تر و بی‌دفاع‌تر می شود با این حال او خم به ابرو نمی‌آورد. دختر دیگری هم در داستان است که روزی با او هم دانشکده بوده و ایگنیشس برای ضدحال زدن به او از هر راهی استفاده می‌کند. او نسبت به ازدواج هیچ احساسی ندارد و اگر وصلتی هم بخواهد سر بگیرد از نگاهش خطرناک و غیرموجه است. تنها یک پیرزن سالخورده هشتادساله است که در کارخانه شلواردوزی کار می‌کند و ایگنیشس نسبت به او ارادت دارد و این در حالی است که در آخر نیز با تمام قوا از ازادت به او هم می‌گذرد تا خودش را از یک بدبیاری وخیم نجات بدهد.
جامعه کژ مدرن ایرانی
جامعه شناسی ایران؛ جامعه کژ مدرن
حمیدرضا جلالی پور، دکترای جامعه شناسی
نشر علم، سال ۱۳۹۲
کتاب «جامعه‌شناسی ایران» نشانگر علاقمندی جلایی پور به سه حوزه ی آکادمیک، روشنفکری و فعالیت حزبی است. کتاب گذشته از آن که می‌کوشد به دفاعی سرسختانه و علمی از جامعه شناسی به مثابه یک علم ارایه کند و به تحلیل جامعه‌شناختی وضعیت جامعه ایران با تکیه بر روش های علمی و منابع دانشگاهی بپردازد، جنبه یی روشنفکرانه نیز دارد. یعنی شیوه بیان و نقدی که جلایی پور در جای جای کتاب از آسیب های اجتماعی و نقایص جامعه ایران ارایه می‌دهد، کتاب را از سطح اثری دانشگاهی با زبان خشک و سخت علمی دور می‌کند و مطالعه آن را برای علاقه مندانی که متخصص جامعه‌شناسی نیستند، ممکن می‌سازد.
گو اینکه رویکرد سیاسی جلایی پور به مثابه یک اصلاح‌طلب در آن آشکار است. کتاب «جامعه‌شناسی ایران» بعد از پیشگفتار و مقدمه از دو بخش و ۹ فصل تشکیل شده است و چنان که نویسنده خود در پیشگفتارتصریح کرده بر ایران معاصر تمرکز کرده است یعنی اگر چه به تناسب به تاریخ ایران مراجعات فراوانی صورت گرفته، اما عمدتن ایران معاصر- یعنی ایران پس از انقلاب- را بررسی می‌کند. بخش نخست کتاب به دیدگاه های نظری جامعه شناختی می پردازد که خود از سه فصل تشکیل شده است. فصل نخست «چگونه از انبان مفهومی و نظری جامعه‌شناسی برای حل مسایل جامعه استفاده کنیم؟» نام دارد.
او با تحلیل سبک‌های نظری جامعه شناسی در فصل دوم، دو تصویر پویا و ایستا از جامعه ایران ترسیم می‌شود. نویسنده در این فصل به تبیین‌ها و تلاش‌هایی که در دهه‌های اخیر از سوی محققان و پژوهشگران برای توضیح وضعیت جامعه ایران ارائه شده نقدهایی وارد می‌کند.
به باور او الگوهایی مثل جامعه در حال گذار یا جامعه کوتاه‌مدت و کلنگی و… نمی‌توانند ویژگی‌های جامعه ایران را توضیح دهند. او در مقابل الگوی جامعه «کژ مدرن یا مدرن بدقواره» را پیشنهاد می‌دهد.
فصل سوم کتاب به بررسی نظم سیاسی مردم‌سالارانه می‌پردازد و به پیشرفت‌های تکوین دولت ملت در ایران اشاره می‌شود.
فصل چهارم کتاب و نخست این بخش «جامعه مدنی و مردم سالاری» ابتدا تعریف نویسنده از جامعه مدنی روشن می‌شود و سپس به این موضوع می‌پردازد که چرا مفهوم توده یی در توضیح ویژگی جامعه ایرانی نارساست. به اعتقاد نویسنده اگرچه بخش قابل توجهی از جامعه ایران حالت بی‌شکل توده یی دارد، ولی بخش قابل توجهی از جامعه از این حالت خارج شده است.
در فصل پنجم نویسنده با تحلیل مساله اجتماعی و جنبش اجتماعی تغییرات چشمگیر حوزه زنان به خصوص بعد از انقلاب را بررسی می‌کند. در همین فصل به پیدایش خانواده مدنی در برابر خانواده سنتی در جامعه ایران اشاره می‌شود و با بر شمردن ویژگی‌های این خانواده‌ها نشان می‌دهد که «آنها یکی از پایه‌های اصلی حفظ جامعه کنونی ایران هستند. در فصل ششم به تراکم‌های آسیب‌های اجتماعی در ایران اشاره می‌شود.
فصل هفتم کتاب نقد و بررسی تجربه اصلاحات است. به نظر می‌رسد که اصطلاح‌طلبی مردم‌سالارانه‌یی که در انتهای این فصل پیشنهاد می‌شود، ناشی از تجربه‌یی است که جلایی‌پور به همراه سایر اصلاح‌طلبان در هشت سال اخیر اندوخته است. در فصل هشتم نیز ظرفیت بزرگ جنبشی ایران مورد بحث قرار می‌گیرد.
جلایی پور در فصل پایانی کتاب می‌کوشد آینده جامعه ایران را بر اساس نگاهی که در فصل‌های پیشین به ابعاد گوناگون آن داشت، جمع‌بندی کند.
پاریس؛ شهر مدرن ها
پاریس پایتخت مدرنیته
دیوید هاروی
ترجمه ی عارف اقوامی مقدم
انتشارات پژواک، ۱۳۹۲
دیوید هاروی در کتاب “پاریس پایتخت مدرنیته” با بررسی دقیق ادبیات، هنر، فضای شهری، سازمان صنعتی، سیاست و شیوه ی زندگی در پاریس در برهه حساس ۱۸۳۰ تا ۱۸۷۱ رویدادهایی که پاریس را از شهری با زیرساخت‌های شهری قرون وسطایی به دوره مدرن پرتاب کرد زیر نظر می گیرد تا تاریخ مردمی را روایت کند که در بلوارها و سنگرها هرکدام به شیوه خود برای شکل دادن و مهار شرایط اجتماعی و هستی جغرافیایی و تاریخی خود تلاش می کردند.
از جزء به جزء رمانهای بالزاک و زولا، شعر بودلر و نقاشی های دومیه تا نظریه پردازی های سن سیمون و کارل مارکس در روایت هاروی مطالعه میشوند تا هرکدام در خدمت ایجاد تصویر او از پایتختی شوند که در معرض سیل تحولات چشمگیری قرار دارد.
هاروی در کوچه های پُر سروصدای پاریس آن روزها به راه می افتد و قیمتهای بالای اجاره خانه، مهاجرت بی رویه به پایتخت و زنان رها شده و بیکاری را مشاهده می کند که دیگر مناسبات سابق را برنمی تابند. او هوشمندانه افراد جدیدی را می بیند که از درام شهری نویی در پاریس حکایت دارند که با ساز و آواز سالنهای اشرافی یکسر متفاوت است: روسپی، آشغال جمع کن، دلقک فقیر و از کار افتاده، مردان ژنده پوش ،زنان زیبای مرموز و گرسنگانی که به دنبال موش برای ارتزاق اند،شخصیتهای این درام نوی پاریسی اند. پاریس بیمار و غرق در معضلات و زیر فشار تباهی و فساد و جنایت و وبا فرصتهای طلایی برای بلندپروازیهای شخصی هم در خود داشت. بلندپروازی افرادی نظیر هوسمن، شهرداری که به رغم آگاهی از وخامت اقتصاد کلان شهر توجه دقیقی به طراحی مبلمان خیابانها داشت.
لفاظی های بورژوازی جمهوری خواه و استبداد دولتی امپراتور بناپارت هیچ کدام نمی توانست به این بی سامانی فائق آید. قدرت فزاینده کالایی که در ویترین آرمیده بود عقلانیت فراگیر بازار را به رخ می کشید و شکاف های آشتی ناپذیر اجتماعی خبر از وقایعی خشونت بار می داد. این کتاب در سه بخش و ۱۸فصل منتشر شده است. “پاریس پایتخت مدرنیته “نوشته دیوید هاروی با ترجمه عارف اقوامی مقدم را انتشارات پژواک در ۴۹۶ صفحه با عکسهایی گویا از پاریس آن روزها با قیمت ۲۰۰۰۰ تومان منتشر کرده است.
تئاتری که زندگی است!
عنوان کتاب: جامعه شناسی تئاتر نویسنده: ژان دووینیو مترجم: جلال ستاری انتشارات: مرکز، چاپ ۱۳۹۲
از ژان دووینیو در مقام نظریه‌پرداز جامعه‌شناسی هنر، پیشتر کتاب «جامعه‌شناسی هنر» با ترجمه مهدی سحابی به بازار عرضه شده است. وی این‌بار در کتاب «جامعه‌شناسی تئاتر» با ترجمه جلال ستاری به شناخت دلایل پیدایش و دگرگونی‌های تئاتر می‌پردازد؛ از تراژدی‌های یونان باستان و نمایشهای دینی قرون وسطا گرفته تا درام‌های درخشان عصر الیزابت و اسپانیای آن روزگار و نهایتاً نمایشهای امروزی. نگاه خاص دووینیو به تئاتر و معطوف کردن این نگاه به چنین گسترۀ وسیع تاریخی، از «جامعه‌شناسی تئاتر» منبعی دست اول ساخته و آن را واجد اهمیتی به‌سزا کرده است.
دووینیو قبل از شروع در «کاربندی اجتماعی تئاتر» به پیداکردن اَشکال تئاتری در زندگی مردم می‌پردازد و سپس در ادامه در «تئاتر در جامعه، جامعه در تئاتر» به دنبال پیدا کردن خطوط تفاوت‌های نمایشهای واقعی و اَشکال تئاتری ناخواسته در جامعه است. در «ثوابت نقد تئاتر» به روش‌های درست نقد تئاتر نگاهی می‌اندازد و با دو سر فصل «پی‌ریز جامعه‌شناسی تئاتر و درام‌آفرینی» و «ریشه بستن تئاتر» جنبه‌های مختلف و درست نگاه جامعه‌شناختی به تئاتر و چگونگی ریشه بستن تئاتر به شکل نوین (درام) را بیان می‌کند. پس از این مقدمه که خواننده در آن با رویکرد نویسنده به اشکال تئاتری، رابطۀ تئاتر با زندگی مردم و در یک کلام جامعه‌شناسی تئاتر آشنا می‌شود و آراء و روش کلی نویسنده در این زمینه معرفی می‌گردد، دووینیو در شش فصل که هر کدام به بخش‌های کوچکتری تقسیم شده‌اند به ادامه بحث خود می‌پردازد.
فصل اول «دروازه های دوزخ» نام دارد. نویسنده در «اسطوره وحدت تئاتر در قرون وسطی» به پیداکردن نشانه‌های زیباشاختی و تئاتر اسطوره‌یی آن زمان می‌پردازد؛ در «توهم قدسی»، «درام سازی‌های اجتماعی»، «شبح تراژدی»، «نقش‌ها و نقاب‌ها» و «گستره‌های صحنه و گستره‌های شهر و آزادی انسان». عنوان فصل دوم «ابداع گونه‌ای تئاتر» است. در این فصل به ویژگی‌ها و تفاوت‌های زیباشناختی تئاتر در دوره‌های مختلف می پردازد. «جایگاهی بسته و دخمه مانند» عنوان فصل سوم است. همانطور که از عنوان فصل برمی‌آید، کار با بررسی تئاتر مدرن شروع می‌شود. تئاترهایی که ویژگی اصلی‌شان اولویت دادن به قالب‌های جدید صحنه‌آرایی در برابر مضمون نمایشنامه است.«تردید در حقانیت صحنۀ بسته» که نام فصل چهارم کتاب است بیان می‌کند که چگونه سلطه‌ی سیاسی اروپا، خاصه سلطنت مطلقۀ ورسای بر دنیا، و اشرافیت تئاتر باعث نشان داده نشدن عوالم دوردست شد و، در مقابل، چگونه ستیزی بی‌پرده و بی‌امان با تئاتر حاکم در گرفت.در فصل پنجم – «تئاتر آزاد شده است» – دووینیو به تحلیل تئاتری می‌پردازد که با تغییر ساختار اجتماعی جوامع اروپایی بر اثر ظهور صنعت کلان و ماشینیسم و شهرنشینی و اقتصاد سرمایه‌داری جهشی ناگهانی یافته است، اصول حاکم بر صحنه‌پردازی با پیدایش فنون جدید تغییر یافته و ایدئولوژی‌های زیباشناختی نوین آفرینش‌های دراماتیک را دگرگون کرده است، اینگونه می‌شود که تماشاگران تازه‌ای با گرایش‌ها و نیازهای جدید به تالارهای نمایش پا می‌گذارند. زیرفصل‌های آن شامل «تئاتر خدایگان و گستره نوین صحنه»، «زوال تقدیر محتوم»، «قلمرو فرمانروا»، «اسطوره‌ها و ایدئولوژی‌های دراماتیک»، «بازار تئاتر» و «نیرویابی تئاتر» می باشد و در آخر دووینیو با «تئاتر و انقلاب دائم» می‌کوشد تا چگونگی تعریف تئاتر از پس تمامی این تحولات دائم و جنبه‌های متفاوت را تفهیم کند. جامعه شناسی تئاتر با ترجمه جلال ستاری توسط نشر مرکز منتشر شده است.
«ونسان» در نامه‌هایش خواب می‌بیند
نمایشنامه «پروانه و یوغ»
محمد چرم شیر
انتشارات نی، ۱۳۹۲
«پروانه و یوغ»، تازه ترین نمایشنامه محمد چرمشیر است که از طرف نشر نی و در مجموعه دورتادور دنیا منتشر شده است. چرمشیر، در این نمایشنامه به بازخوانی نامه های ونسان ونگوگ پرداخته است. طبیعتا خواننده ای که نامه های ونگوگ را خوانده و با این پیش زمینه به سراغ پروانه و یوغ می رود، با نمایشنامه چرمشیر، راحت تر ارتباط برقرار خواهد کرد. اما پروانه و یوغ برای کسانی هم که نامه های ونگوگ را نخوانده اند حرفی برای گفتن دارد و چه بسا انگیزه ای هم باشد برای ورود به دنیای ونگوگ و خواندن نامه های او که ترجمه فارسی اش هم موجود است.
پروانه و یوغ، سرشار است از تصویرهایی خواب گونه. در تمام صحنه ها، ونسان خود حضور دارد و دیگر شخصیت های نمایشنامه با هربار تاریک و روشن شدن صحنه، همچون خوابگردهایی ظاهر می شوند و باز می روند. چرمشیر کوشیده است که در این نمایشنامه به روح و جوهره نامه های ونگوگ نزدیک شود و بر وجوه گوناگون این نامه ها و از خلال آن بر جنبه های مختلف زندگی و شخصیت و دنیای نقاشی های ونگوگ نور بتاباند. اگر مالیخولیا، فقر، عشق، اندوه، بیماری، کابوس، دغدغه های مذهبی و انسانی، طردشدگی، امید و نومیدی و در کنار اینها بحث های تخصصی در باب تاریخ نقاشی و سبک های مختلف نقاشی را اصلی ترین مولفه های نامه های ونگوگ به شمار آوریم، می توان گفت که این مولفه ها در پروانه و یوغ به صورتی فشرده و درهم تنیده حضور دارند و البته آنچه بر کلیت متن سیطره یافته است، خواب، اوهام و مالیخولیایی است که از طریق زبان و تصویرهایی که با زبان ساخته شده منتقل می شود.
در این نمایشنامه آدم ها می آیند و می روند. گویی از خواب ها و اوهام ونسان بیرون می آیند و باز به خواب ونسان می روند. آنها خواب های ونسان هستند یا ونسان در خواب های آنهاست؟ هیچ معلوم نیست، شاید هردو. اما آنچه معلوم است این است که این خواب ها، همه به سبک ونگوگ رنگ آمیزی شده اند. پروانه و یوغ به تعبیری، داستان رنج هنرمند نیز است و طرح این پرسش که هنرمند بازتاب رنج خود را در رنج دیگران می بیند و به واقع با ترسیم رنج دیگران، رنج خود را نشان می دهد، یا اثر او بازتاب رنج های دیگران است؟ شاید هر دو، اگر این دو را پیوسته به هم ببینیم. هرچه هست، پروانه و یوغ، روایتگر هنرمندی است که رنجی عظیم را به دوش می کشد، رنجی که از اوهام و کلام خوابگونه اش فوران می کند.
داستان تنهایی ناتمام آدم ها
عنوان کتاب: نمایشنامه ی داستان های ناتمام
نویسنده: اسماعیل خلج
انتشارات: افراز
نمایشنامه جدید اسماعیل خلج در ادامه آثار اجتماعی این نویسنده، که نمونه های شاخص آن در دهه شصت نوشته شده اند، یک درام اجتماعی ساده طبقه پایین جامعه است. در پنج قطعه روایی، شخصیت هایی از طبقه پایین جامعه، به واسطه تنهایی، بی خانمانی، فقر و … با یکدیگر مواجه می شوند و با محوریت پنهان موضوع خانواده و نبود آن به عنوان یک پایگاه اجتماعی، داستان زندگی شان را تعریف می کنند یا به روایت می گذارند.
آنچه در این نمایشنامه مطرح می شود، بحرانی اجتماعی است که در تنهایی و فقر انسان خود را نشان می دهد و پس از تحلیلی ساده در سطح گفت و گوهای کوتاه ریشه آن در فقدان و فروپاشی خانواده مورد جست و جو قرار می گیرد. در قطعه نخست، زنی آواره به دنبال همسر فراری اش می گردد. در قطعه دوم مرد مسن بی خانمان، که همسرش را از دست داده، تنها رها می شود. در قطعه سوم مادری که به تازگی فرزندش را گم کرده، با مادر دیگری، که برای نجات تن به کاری می دهد و مدت ها پیش دخترش را گم کرده، رو به رو می شود. در قطعه چهارم زنی، که عشق و زندگی گمشده اش را سال ها از دست داده، می میرد و در پنجمین قطعه مرد مسن را دو کودک دوره گرد تنها می گذارند…
پنج روایت (به قول نویسنده “داستان های ناتمام”) بر مبنای رابطه تصادفی میان شخصیت ها تعریف می شوند. هر داستان به صورت مستقل روایت می شود و پایان می پذیرد. تنها نقطه اشتراک میان این پنج روایت مضمون و موضوع تنهایی است که می تواند تا بی نهایت در قطعه روایی دیگری هم ادامه پیدا کند. “داستان های ناتمام” می تواند سه قطعه دیگر را به پنج روایتش اضافه کند، بی آنکه هیچ تغییری در کلیت آن روی دهد. حتا می توان ده ها انسان تنها و درمانده و خسته دیگر را در قطعه های بی شمار دیگر در مقابل هم قرار داد و دشواری و تنهایی آن ها در جامعه مورد انتقاد نمایش دید و حتا در مواجهه با زندگی شان احساساتی شد. اما آنچه در این میان به شدت به آن نیاز است، ساختار و فرم دراماتیکی است که قواعد و اصول خودش را داشته باشد؛ ساختاری که ترتیب پیدا کرده باشد و خود را تابع نظامی کنش مند و دراماتیک نشان دهد. نمایشنامه «داستان های نا تمام» توسط نشر افراز منتشر گردیده است.
مطالعات فرهنگی فوتبال/سینما
عنوان کتاب: فوتبال و سینما؛ پاشنه اسفندیار و چشم آشیل مدرنیته
نویسنده: حمید موذنی
انتشارات: قطره – ۱۳۹۲
حمید موذنی؛ نویسنده و منتقد فرهنگی بوشهری، در جدیدترین کتاب تالیفی خود، به کتابی تحلیلی در باب مطالعات فرهنگی فوتبال / سینما رسید. کتابی که توسط انتشارات قطره به طبع و نشر رسید، توجه خود را به دو مساله بسیار مهم و چالشی در دوران جدید معطوف داشته که همواره به سادگی از کنار آن گذر می نموده ایم. نویسنده کتاب در تاملاتی فرهنگی که داشته به وجوه و ساحت هایی از درون فوتبال / سینما نور تابانده که به طور کم نظیری بدیع و نو می نماید و دریچه هایی بر مخاطب می گشاید که در نهایت مساله فوتبال / سینما را پروبلماتیک می نماید. نویسنده در تلقی ای که از مسائل در جهان پساز یازده سپتامبر دارد، اینگونه به تحلیل و تفسیر کنش های روزمره و ناچیز انسانی در این کتاب می پردازد که: «فوتبال» و «سینما»: به مثابه‌ی دو عنصر معناساز در جهان معاصر، هر کدام اسطوره‌های خود را به همراهی و همزیستی با سوژه‌ی انسانی فراخوانده‌اند؛ گوئیا که «اسفندیار» (روئینتن شرقی) چشمان خود را و «آشیل» (روئینتن غربی) پاشنه‌های خویش را با یکدیگر معاوضه نموده‌اند. با این تعویض، اسطوره های سنتی شرق و غرب ، از نقاط ضعف و محدودیتهای خویش رها شده اند و روئینتنی خود را به کمال رسانده اند، سپس آن را در اختیار انسان مدرنی گذاشته اند تا با پیوند بین این دو عنصر معناساز، جهان خویش را تعریف و تفسیر نمایند و نقصان، فقدان و ناکارآمدی جهان سنت را، در جهان مدرن به تکامل برسانند. این کتاب در عین حال که به صورتبندی گفتمانی این دو فضای معناساز در مدرنیته پرداخته است (فصل اول و دوم)، همچنین به مطالعات فرهنگی در باب بافتار فرهنگی ایران مدرن نیز می‌پردازد و نگاه خیره‌ی خود را به سوی نقصان معنا در جهان ایرانی نیز معطوف می‌دارد تا «چشم اسفندیار» (گریز از آزادی) و «پاشنه‌ی آشیل» (تجددهراسی) مدرنیته را در فرهنگ ایرانی جستجو نماید.
مباحثی که در این کتاب به آن ها پرداخته شده موضوعاتی هستند تحت این عناوین: فوتبال زندگی است، فوتبال متمدن نمودن جنگ است، فوتبال عشق به سرزمین است، فوتبال رهایی بخش است، فوتبال هنر هشتم، فوتبال به مثابه سرمایه اجتماعی، فوتبال و حیوانات و درک و احترام به دیگری، فوتبال و جدال سنت و مدرنیته، فوتبال به مثابه سیاست نمادین، فوتبال درمانی و طرفداران، فوتبال به مثابه آیین و مناسک، فوتبال به مثابه لبخند معشوق، سینما به مثابه امتداد بینایی و چشم انسان مدرن، سینما به مثابه رویای جمعی و خواب در بیداری، سینما روانکاو است، سینما آمریکا است، سینما به مثابه رحم مادر، سینما به مثابه نظم نمادین مادر، سینما زندگی است، و سینما سینماست.
فضاهای گمشده
عنوان: در جستجوی فضاهای گمشده
نویسنده: داریوش شایگان
انتشارات فرزان روز – ۱۳۹۲
دکتر داریوش شایگان از جمله چهره های شناخته شده در عرصه فرهنگ ایرانی است که توانسته در حدود نزدیک به چهار دهه آثار ویژه ای با بن مایه معرفتی از خود به جای بگذارد. داریوش شایگان در سال ۱۳۱۴ در تهران به دنیا آمد. غالب آثار شایگان در حوزه فلسفه تطبیقی است. او در سال ۱۳۴۷ در رشته هندشناسی دکترای خود را دریافت کرد. از آثار شایگان می توان به “آسیا در برابر غرب”، “ادیان و مکتب های فلسفی هند”، “تصوف و هندوئیسم”، “افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار”، “زیر آسمان‌های جهان، گفتگوی رامین جهانبگلو و شایگان”، “بت های ذهنی و خاطره‌های ازلی”، “انقلاب دینی چیست؟”، “نگاه شکسته” و سرانجام کتاب “در جست و جوی فضا های گمشده” اشاره کرد.
کتاب دکتر شایگان از دو بخش تشکیل شده است. در بخش نخست مقالاتی با عناوین “سفر من در قرن پانزدهم میلادی”، “چگونه می توان در حوزه فرهنگ غیر غربی به هنر اندیشید”، “در جست و جوی فضاهای گمشده”، “پاریس شهر جهانی”، “آیا تهران مدینه ای تمثیلی است” و “آیینه روح یک ملت” آمده است.
شاید بتوان مقاله “در جست و جوی فضاهای گمشده” این کتاب را به عنوان مطلب شاخص و قابل توجه ای قلمداد کرد. در این مطلب مولف آورده است: “تا آنجا که به یاد دارم در فضاهای از هم گسسته زیسته ام. در فضاهایی که ممکن نبود شکل و محتوا در پیوندی هماهنگ، پیکر واحدی بسازند. به عکس تا چشم کار می کرد همه ترک ها و کژتابی های ذهنی را جا به جا در آنها می دیدی. هیچ چیز سر جای خود نبود. چیزی هم راه به جایی نمی برد” مولف در این مطلب به دنبال این است که نشان دهد که چگونه فضاهایی که انسان در آن می زیسته است به راحتی از بین رفته و اینک ما در جست و جوی آنها هستیم.
بحران اخلاق
عنوان کتاب : انسانیت؛ تاریخ اخلاقی سده بیستم
تالیف: جاناتان گلاور
ترجمه: افشین خاکباز
ویراستار: خشایار دیهیمی
نشرآگه – ۱۳۹۲
قرن ما پیش از این با اسطوره زدایی از طبیعت و تقدس زدایی از گفتارهای متافیزیک و با سویه های عقل گرایی محض و انسان محوری، به انقیاد کشیدن امر والا و برجای نشاندن انسان بر تخت آسمانی اش همت گمارد تا انسان را عملا در برابر انسان قرار دهد: بدین گونه جنگ ها به جای دعاهای مردم از آسمان نازل شدند. شمارش معکوس پیشترها آغاز شده بود: جنگ جهانی اول، جنگ جهانی دوم، حمله اتمی به هیروشیما، حمله موشکی به درسدن آلمان، فجایع انسانی در کشورهای آفریقایی، اروپایی، امریکایی و آسیایی و… همه و همه یکی پس از دیگری واقعیت انسان مدرن را آشکارتر کرد: انسان نه فقط امر مقدس، که خود را نیز به یوغ کشید. عقل لجام گسیخته شد و امیال در دامان تمدن رها شدند و انسان را از کنترل بر خود ناتوان کرد. عقل به ضعف خود پی برد و امیال رهاشده، قدرت کنترل خود را از دست دادند و سرانجام انسان ماند و هزارتوهای تودرتوی بی گریز و این فکر که نیچه در «تبارشناسی اخلاق» برگفته بود: «در این شکی نیست که با خودآگاه شدن خواست حقیقت، اخلاق نیز از این پس رو به نابودی می رود: این نمایش بزرگ در صد پرده برای دو سده آینده اروپا رقم زده شده است، ترسناک ترین و پرسش برانگیزترین و ای بسا نومیدبخش ترین نمایش هاست.»
جاناتان گلاور در «انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم» ما را با این خطرات یک بار دیگر رودررو می کند و به ما یادآوری می کند: «آی آدم ها که بر ساحل نشسته شاد و خندانید! یک نفر در آب دارد می سپارد جان»
به قول مایکل کرلین، گلاور تاریخی را در این کتاب ارائه می دهد که واقعا هولناک است، ولی به دلیل معنایی که سعی می کند به آن ببخشد جذاب و آموزنده نیز هست. بررسی تاریخی نگران کننده گلاور نشان می دهد که چگونه انسانیت زدایی فردی و جمعی از دیگران، فاصله گیری کافی از دیگران برای ندیدن رنج و محنت شان، تقسیم مسوولیت اعمال در میان جمعی بزرگ و عقلانی سازی فایده گرایانه و آرمانشهری می تواند هویت اخلاقی را بفرساید. کتاب حاضر تلاشی است برای بخشیدن بعدی تجربی به اخلاقیات یا به عبارت دیگر تلاشی برای جمع کردن اخلاق با تاریخ.
کتاب حاضر تلاشی است برای بخشیدن بعدی تجربی به اخلاقیات یا به عبارت دیگر تلاشی برای جمع کردن اخلاق با تاریخ. گلاور در این کتاب از اخلاق برای طرح پرسش هایی در برابر تاریخ استفاده می کند و تلاش دارد متقابلا از تاریخ برای ارائه تصویری از استعدادهای پنهان انسان استفاده کند که به اخلاقیات ربط پیدا می کند. سقوط اقتدار دین و زوال باور به خدا سبب شده که این مساله برای بسیاری از افرادی که فیلسوف هم نیستند، به مشکلی بدل شود.
هنر معاصر پس از جنگ سرد
عنوان کتاب: هنر معاصر
نویسنده: جولیان استالابراس
ترجمه: احمدرضا تقاء
نشر ماهی – ۱۳۹۲
این کتاب سیزدهمین جلد از مجموعه «مختصر و مفید» نشر ماهی است و به طور کل نویسنده در این کتاب تلاش می‌کند تا گوشه‌ای از وجوه سیاسی و اقتصادی هنر دوران معاصر را برای مخاطبان مطرح کند. تمرکز اصلی استالابراس بر هنر از سال ۱۹۸۹ به بعد، آن هم عمدتا از زاویه تحلیل سیاسی و اقتصادی است.«هنر معاصر» نوشته استالابراس ۶ فصل دارد که به ترتیب عبارتند از، «منطقه آزاد»، «نظام نوین جهانی»، «فرهنگ مصرفی»، «استفاده‌ها و قیمتهای هنر»، «قواعد امروز هنر» و «تناقض‌ها».
استالابراس در این کتاب علاوه بر طیف مسایل سیاسی و اقتصادی که پیرامون وضعیت متاخر هنر غربی مطرح کرده، بخش‌هایی را هم به بحث درباره هنر کوبا، چین، هنر روسیه و کشورهای اسکاندیناوی اختصاص داده است. همچنین این کتاب را می‌توان تحلیلی بر هنر در دوران پسامدرن قلمداد کرد. اشارات بسیار نویسنده به شاکله‌های هنری مختلف در دوران پسامدرن چون هنر چیدمان، هنر اجرا و ویدیوآرت و همچنین آثار هنرمندانی چون «دیمین هرست» و بیان ویژگی‌های پست‌مدرنیستی این آثار، مخاطب را با تحلیلی از هنر دوران پسامدرن مواجه می‌سازد.یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب مطرح شدن نام و آثار تنی چند از نظریه‌پردازان هنری مانند آرتور دانتو و همینطور هنرمندان معاصر جهانی چون توبیاس ربرگراست که پیشتر منابع چندانی از آنها در زبان فارسی وجود نداشت.
در این کتاب تلاش شده تا بخش‌هایی از وجوه سیاسی و اقتصادی هنر معاصر مورد بررسی قرار گیرد. به اعتقاد نویسنده، گستره بحث و گفت‌وگو درباره هنر معاصر از نشریات تخصصی تا رنگین‌نامه‌های جورواجور و از تفسیرهای محترمانه گرفته تا فلسفه‌بافی‌های بغرنج و تبلیغات چاپلوسانه و بالاخره تقبیح و تمسخر و تحقیر را در برمی‌گیرد. در بخش اول کتاب به این مساله اشاره می‌شود که هنر معاصر در منطقه‌ای آزاد به سر می‌برد که از ماهیت پیش پاافتاده و عملی زندگی روزمره و آداب و ضوابط آن برکنار است. در این منطقه، در کنار تامل آرام و کار روشنفکری، ملغمه‌ای شگفت از نوآوری‌های پرهیاهو، بی‌اخلاقی‌های توحش‌آمیز و اهانت به نظام‌های اعتقادی نیز رخ می‌نماید. همچنین به این مساله پرداخته می‌شود که هنر امروزی با هیچ نظامی به اندازه اقتصاد نولیبرال جهانی مرزبندی ندارد، اقتصادی که مبنای آن تجارت آزاد است و به نحو کامل و موثری طبق قوانین آهنینی عمل می‌کند که موسسات عظیم اقتصادی فراملیتی به شکل ناعادلانه بر ملت‌ها تحمیل کرده‌اند.
