سه شنبه ۲۴ تیرماه ۱۳۹۲ پنجاه و دومین عصرانه فرهنگی هامون با تحلیل و پخش فیلم سینمایی ” برف روی کاج ها” در محل دفتر هفته نامه اتحادجنوب دنبال شد. این هفته مجید عوض فرد ، از اعضای هیئت موسس انجمن هامون و استاد خوشنویسی در استان بوشهر، به ارایه ی موضوع پرداخت. وی در معرفی فیلم گفت:” فیلم سینمایی برف روی کاج ها به نویسندگی وکارگردانی پیمان معادی در سال ۹۰ و سیاه و سفید تولید شده است و اولین تجربه کارگردانی معادی نیز بوده است. هم چنین این فیلم توانست در جشنواره (فیلم فجر ) برنده دو جایزه بهترین فیلم از نگاه مردم و سیمرغ بلورین بهترین بازیگری نقش اول زن برای مهناز افشار شود.” فیلم سینمایی برف روی کاجها به گونه ای بود که هم بازی های تئاتریکال و نمایشی را در آن می شد دید؛ آنچنان که اغلب بازیگران در این فیلم از بازیگران معروف تئاتر در ایران بود و یا حضور هنر موسیقی در فیلم نیز بسیار چشمگیر بود و اغلب روایت های فیلم از طریق هنرموسیقی بازنمایی می شد چنان که نقش اول فیلم را یک معلم خصوصی پیانو – رویا – بازی می کند.
سپس به مدت ۹۰ دقیقه به تماشای فیلم نشستیم. به طور خلاصه داستان از این قرار است که شخصیت محوری فیلم رویا _با بازی مهناز افشار _از سوی شوهر خود؛ علی-بابازی حسین پاکدل-، پس از سیزده سال زندگی مشترک مورد خیانت قرار گرفته است. اما رویا خیلی دیر متوجه این خیانت می شود درحالی که اطرافیان او نیز از این خیانت آگاه بوده اند، و لی آنرا پنهان می کرده اند. در پی ضربه روحی وارده به رویا و پس از طلاقش از علی، وی رابطه ی عاطفی تازه ای با یکی از همسایگان خود به نام نریمان –بابازی صابر ابر- برقرار می کند.
گفتنی است که پخش فیلم ها در هامون به کمک تلویزیون و امکانات سخت افزاری که خود اعضا تهیه می کنند انجام می گیرد.
پس از پایان فیلم عوض فرد صحبت های خود را پی گرفت و در توصیف نگاه منتقدین این فیلم گفت :” در نقدهای ایشان تاکید زیادی بر خیانت وجود دارد. اما به نظر من فیلم صرفا قصد نمایش یک خیانت را نداشته، بلکه تاکید اصلی آن بر امر پنهان کاری بوده است.” وی قصد قرائت تعدادی از این نقدها را نیز داشت که به پیشنهاد حاضران ترجیح داده شد که ابتدا خود حضار نظراتشان را بیان کنند .
در ادامه در نقد نظری که عوض فرد درباب پنهان کاری در فیلم داده بود، مهدیه امیری؛ نویسنده و سردبیر سایت هامون به این نکته اشاره نمود که فیلم کاملن تحت فضایی ساخته شده بود که امر خیانت را بیشتر می شود دنبال کرد و دید. که در اینجا اسماعیل حسام مقدم؛ کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی نیز ادامه داد که چه بسا خیانت را به وضوح در روایت نبینیم اما به مانند چیز یا ابژه ی غایبی در همه جای روایت حاضر هست و همه چیز را تحت تاثیر خود قرار داده است، لذا امر خیانت با اینکه غایب هست اما غیابش، حضوری قاطع دارد.
عباس پرنیانی؛ یکی از اعضای عصرانه فرهنگی هامون حقیقت بینی این فیلم، حقیقتی که در جامعه وجود دارد و در این فیلم دیده و پذیرفته شده است را مورد توجه قرار داد.
مرضیه غلامشاهی؛ کارشناس ارشد روانشناسی و بازیگر تئاتر نیز از نگرش متمایزی که به حقوق زنان در فیلم برف روی کاج ها شده، استقبال کرد و گفت:” به نظر من خیلی وقت بود که جای چنین فیلمی در سینمای ایران خالی بود. فیلمی که در آنان زنان محق باشند و به عنوان نقش اول، خودشان راوی زندگی اشان باشند. ” وی هم چنین سیاه و سفید بودن فیلم را متناسب با فضایی که در آن به تصویر کشیده شده است دانست و افزود:” این فیلم با دست گذاشتن بر روی یکی از مشکلات خانوادگی که کمتر مورد توجه بوده است، به نوعی دست ما را برای آسیب شناسی زندگی خانوادگی در ایران نیز باز کرده است. ” وی هم چنین بازی مهناز افشار را فوق العاده دانست و از آن به عنوان نقطه عطف بازیگری او یاد کرد.
سپس محسن دوراهکی؛مدرس موسیقی کلاسیک در استان بوشهر، تحلیل مفصل تری را بیان داشت. وی گفت :” امروزه ما شاهد رو آوردن کارگردانهای ایرانی به فیلم سازی به سبک اروپای شرقی، فرانسه، اسکاندیناوی و در واقع پرداختن به سینمای معناگرا هستیم که برف روی کاج ها نیز از همین قبیل فیلم های ایرانی است.” و افزود:” باید توجه داشته باشیم که در بررسی فیلم ها، هرکدام را در طیف خود ببینیم و در مقایسه با برترین های آن طیف بسنجیم و بنایراین من این فیلم را متوسط میدانم . از این گذشته، این فیلم مرا به یاد فیلم آبی(BLUE) به کارگردانی کریستف کیشلوفسکی انداخت و فکر می کنم معادی از آبی بسیار تاثیر گرفته باشد. چراکه ما تشابه بسیار زیادی میان این دو فیلم می بینیم. از جمله اینکه در هردو خیانت مرد به زن است و یا آشکارشدن خیانت در غیاب مرد. هم چنین تجربه عشق جدیدی که زن بعد از خیانت مرد دارد و اینکه اطرافیان از خیانت مرد به همسرش اگاه هستند ولی این را پنهان می کنند، از دیگر موارد مشابه این دو فیلم است” سپس دوراهکی از دیدگاه خود به بیان نقاط قوت و ضعف این فیلم پرداخت و گفت:” بازی های برجسته و روان، دیالوگ های روان، فیلم برداری و انتخاب لوکیشن خوب، سیاه و سفید بودن که متناسب با روایت فیلم و سردی روابط انسانی بود، زمان بندی مناسب و پایان به موقع، موسیقی خوب به جز در یک مورد _آنهم زمانی که رویا به کنسرت رفته و وکارگردان قصد دارد حس تنهایی او را به مخاطب انتقال دهد ولی موسیقی خوبی را به کار نمی گیرد و درنتیجه چندان موفق نیست _ از نقاط قوت این فیلم هستند. شخصیت پردازی ضعیف به ویژه شوهر رویا که به دلیل نامشخصی خیانت می کند و باز به دلیل نامعلومی برمی گردد، ازدیاد شخصیت ها و روابط آنها با رویا که مانع از درک تنهایی او می شود، خونسردی زیادی رویا در برابر فاجعه رخ داده، و به طور کلی انتخاب سوژه و تب خوب اما پردازش ضعیف را از نقاط ضعف این فیلم می دانم. ضمن اینکه در فیلم یک گاف هم وجود داشت و آن اینکه پس از طلاق علاوه بر مهریه، خانه هم به رویا می رسد اما در کنار این قضیه مرتبا کرایه خانه رویا مطرح می شود.
در ادامه جلسه حسام مقدم درباب فیلم اینچنین ارائه نظر داد که برف روی کاج ها به عنوان فیلمی ادامه دهنده سینمای دهه هشتاد ایران هست که به زندگی روزمره خانواده های هسته ای(یعنی خانواده هایی که دیگر گسترده نیست و در شهر زندگی می کنند و فقط حضور زن و مرد و چه بسا یک فرزند همراه باشد) در ایران می پردازد که در آن به اخلاق زیستی در زندگی زناشویی اشاره دارند. همچنین در ادامه نیز دو نکته را مورد توجه قرار داد؛ یکی اینکه سراسر فیلم ما شاهد عکس العمل رویا هستیم در برابر امری که نمی بینیم. و دوم اینکه رویا چطور با وجود سیزده سال زندگی مشترک و آشنایی با شخصیت علی، پیش از این اتفاق متوجه ماجرا نمی شود؟ که البته این مورد را به عنوان یکی از مشکلات و ضعفهای روایت در فیلم قلمداد نمود.
در ادامه بحثی پیرامون اینکه آیا برف روی کاج ها را می توان یک اثر مدرن دانست یا خیر شکل گرفت… که البته بنابر این اینگونه بحث ها چندان پایان روشنی هم نیافت..کسانی مانند مجید عوض فرد، اسماعیل حسام مقدم، قاسم تنگسیرنژاد، مهدیه امیری، کاووس کمالی نژاد و مرجان شفیعی این فیلم را به خاطر به ویژه عکس العمل های رویا که نمایانگر یک اخلاق مدنی بود یک اثر مدرن دانستند..اما درآنطرف افراد دیگری مانند محسن دوراهکی، ایمان مهرنژاد، حسین پورمودت، مرضیه غلامشاهی و حسین پاپری قایل به این موضوع نبودند و با اشاره به رفتارهای مشابه رفتار مدنی رویا در جهان سنت ها، ویا کافی نبودن عکس العمل رویا برای مدرن بودن فیلم به طور کلی المان و جایی برای مدرن بودن آن ندیدند.
سپس مجید عوض فرد که بحث های حاضران فضایی برای ارایه جلسه از سوی او فراهم نکرده بود به طور خلاصه چند مورد را اشاره کرد. از جمله نمادگرایی در فیلم بود و گفت:” نمادگرایی از جمله شاخصه های مهم و آشکار این فیلم بوده است که حتی در انتخاب نام هم، برف روی کاج ها ، لحاظ شده است. برف روی کاج که صلابتی ندارد و از اینرو هم با زندگی رویا مشابه است .” سپس عوض فرد درباره رنگ و بوی توجه به حقوق زنان در جهان مردسالار فیلم نیز به یک جمله از پیمان معادی استناد کرد:” سعی کردم این فیلم را طوری بسازم که مخاطب فکر کند آنرا یک زن ساخته است.” که اسماعیل حسام مقدم هم همین فضا را المانی برای مدرن بودن فیلم عنوان کرد که البته این حرف وی با واکنش طیف مقابل نظرات مواجه شد و بازهم تفاهمی حاصل نشد.
پس از این گفتگو محسن عوض فرد؛ نویسنده و از اعضای هیئت مدیره انجمن اهل قلم دشتستان هم دیدگاه خود را درباره این فیلم بیان کرد و گفت:” به نظر من معادی ،که نویسنده و کارگردان این فیلم است شناخت دقیقی از چگونگی دنیای زنانه نداشته است و تصور هم نمی کنم که از مشاورینی در این حوزه استفاده کرده باشد. از همین رو هم عوامل محیطی و ارتباطات فردی رویا پررنگ تر از پرداخت شخصیت فردی و اصلی او شده است. ” پایان جلسه نیز با پخش جلسه روانکاوانه که بر روی این فیلم و بازی های آن انجام گرفته بود به مدت ده دقیقه همراه شد.
سه شنبه هفته آینده نیز عصرانه فرهنگی هامون با موضوع تحلیلی بر طنز نوشتاری در مطبوعات استان بوشهر با حضور حسن انصاری در محل دفتر هفته نامه اتحادجنوب و راس ساعت ۱۸ برگزار خواهد شد.
