آیا ایدز قابل درمان است؟ توصیه های پزشکی به مبتلایان به ایدز/ ابعاد اجتماعی و روانی ابتلا به ایدز
ایدز یک بیماری پیشرونده و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچ‌آی‌وی در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد که خود زمینه‌ساز بروز عفونتهای موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونتها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.
امروزه ایدز در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال گسترش است که تاثیر برجسته ای بر سلامت وتوسعه اجتماعی ـ اقتصادی این کشورها گذاشته است و شیوع عفونت HIV در بالغین جوان آنها به حد خطرناکی افزایش یافت هاست .
علیرغم گذشت بیش از دو دهه از شیوع این بیماری ، گروهی عظیم از جوانان درباره مسایل ج ن سی و عفونت های منتقله از طریق تماس ج ن سی همچنان بی اطلاع هستند با اینکه اکثریت آنان درباره بیماری ایدز چیزهایی شنیده اند بسیاری از ایشان نمی دانند این بیماری چگونه شیوع می یابد و هرگز باور ندارند که خودشان هم در معرض خطر هستند آن عده از جوانان نیز که درباره عفونت HIV چیزهایی می دانند به دلیل عدم مهارت نبود حمایت و فقدان امکانات لازم برای انجام رفتارهای صحیح اکثراً از خود در مقابل عفونت HIV مراقبت نمی کنند متاسفانه قسمت عمده ای از ابتلای به این بیماری ناشی از نداشتن اطلاعات ضروری و آگاهی پایین گروه های مختلف مردم در مورد راه های انتقال و پیشگیری این بیماری است که با اطلاع رسانی صحیح و گسترده و به دنبال آن پرهیز از انجام رفتار های ( مخاطره آمیز ) نسل جوان کشور از چنگال این بیماری ایمن خواهد ماند باید پذیرفت که مبارزه با ایدز یک تعهد اجتماعی است و تک تک افراد جامعه باید در این مبارزه بزرگ سهیم باشند تا با فعالیت مشترک امکانات موجود را بسط داده و از گسترش ایدز جلوگیری نماییم هر گونه کوتاهی و از دست دادن فرصتی برای مبارزه با این بیماری عواقب ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. ایدز مرز نمی شناسد .
بیماری ایدز
تاریخچه
در سال ۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان هم جنس گرای نیویورک گزارش شد. تقریباً همزمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند
از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود
ایدز پدیده‌ای پزشکی- بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده است. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد . همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک اچ.آی.وی/ایدز دانسته است. بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.
یک ویروس به نام اچ‌آی‌وی عامل بروز بیماری ایدز است. هر فرد دچار اچ‌آی‌وی الزاما مبتلا به ایدز نیست بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص می‌شود به ایدز مبتلا شده‌است. تنها نیمی از افراد مبتلا به اچ-آی-وی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا می‌شوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک می‌کنند
در اوایل پیدایش بیماری تصور بر آن بود که بیماری مخصوص کشورهای غربی است ولی با انتشار سریع آن در آفریقا و آمریکای جنوبی و آسیا مشخص شد که ایدز هیچ نژاد، کشور، جنس و سنی را در امان نخواهد گذاشت.
اولین موج این بیماری در آمریکای شمالی و اروپای غربی رخ داد دومین موج آن در آفریقا و آمریکای جنوبی و سومین موجد آن در اروپای شرقی و شرق آسیا بروز کرد.
کلمه ایدز به چه معنی است؟
ایدز (AIDS) برگرفته شده از حروف عبارت انگلیسی Acquired Immunodificiency Syndrome به معنی بیماری یا نشانگان یا سندرم ضعف سیستم ایمنی اکتسابی است. زیرا در این بیماری، سیستم ایمنی (دفاعی) سبدن شخص درگیر شده و از کار می افتد .
HIV و ایدز
HIV نام ویروسی است که سبب بیماری ایدز می شود در این بیماری سیستم ایمنی بدن متلاشی شده و موجب ایجاد عفونت های مرگبار و بعضی از انواع سرطان ها می شود واژه ایدز ( AIDS ) که برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ به کار رفت به معنای « سندرم اکتسابی نقص ایمنی » می باشد :
Acquired : چیزی که کسب می شود و زمینه ژنتیکی ندارد و در اثر تماس با عامل ایجاد کننده بیاری ایجاد می شود ( که در این بیماری ویروس HIV می باشد )
Immune : ایمنی یا محافظت در مقابل بیماری
Deficiency : فقدان ، نقض
Syndrome : سندرم به مجموعه ای از علایم و مشکلات گفته می شود که روی هم نمایانگر بیماری مشخصی هستند در بیماری ایدز منظور از سندرم مجموعه عفونت های معین و یا سرطان هایی است که همراه با کاهش تعداد برخی از سلولهای ایمنی می باشد
HIV به معنای ویروس نقص ایمنی انسان می باشد:
Human : انسان
Immunodeficiency : نقص ایمنی
Virus : ویروس
این ویروس می تواند از طریق برخی از ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس به فرد سالم دیگر منتقل شود.خون، منی و ترشحات مجرای تناسلی زنان از جمله ترشحاتی هستندکه می توانند این ویروس را از افراد آلوده به HIV به فرد سالم منتقل کنند.
اولین ویروس HIV در انسان مربوط به نمونه خونی است که در سال ۱۹۵۹ از مردی اهل کشور کنگو جمع آوری شده است شواهد حاکی از آن است که این ویروس حداقل از نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشور امریکا وجود داشته است و از سال های ۱۹۷۹ الی ۱۹۸۱ بیماری هایی با انواع نادر عفونت ریوی و سرطان توسط پزشکان لوس آنجلس و نیویورک گزارش می شد که در افراد دارای سیستم ایمنی سالم یافت نمی شد.
در سال ۱۹۸۳ دانشمندان ویروس HIV را که مسبب ایجاد بیماری ایدز بود کشف کردند.
• نحوه بیماریزایی ویروس HIV
ویروس HIV عامل ایجاد کننده بیماری ایدز می باشد این ویروس نوع خاصی از سلول های خونی را که سلول ( T Cell ) گفته می شود تخریب می کند این سلولها در واقع جزء بسیار مهم و ضروری سیستم دفاعی بدن هستند که می توانند مواد خارجی یا میکروب هایی را که وارد بدن می شوند تشخیص دهد و آنها را از بین ببرند و اگر آن ماده یا میکروب دوباره وارد بدن شد آنها را به خاطر بیاورند و پاسخ ایمنی سریعتر و قوی تر را نشان بدهند.
میزات تخریب سلول های T به مقدار ویروس موجود در بدن بیمار بستگی دارد و هر چه میزان ویروس موجود در بدن فرد بیشتر باشد،تعداد سلولهای Tکمتر شده ودستگاه ایمنی فرد نیز ضعیفتر شده وبدن مستعد ابتلا به انواع عفونت هاو سرطان ها می شود حتی میکرب هایی که برای یک فرد عادی با دستگاه ایمنی سالم بی خطر است می تواند فرد مبتلا به ایدز را بیمار سازد و یا باعث مرگ وی شود به این گونه عفونت ها عفونت های فرصت طلب گفته می شود.
تحقیقات بسیار بر روی مبتلایان به ایدز نشان داده است که معمولاً آلودگی به ویروس ها مدت ها قبل از بروز علایم بیماری روی می دهد این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته می شود در بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد زمان به عوامل متعددی نظیر سطح سلامتی و رفتارهای مربوط به سلامتی بستگی دارد فردی که در مرحله نهفتگی بیماری است می تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند.
گذر از مرحله آلودگی به ویروس HIV ( عفونت ) و بروز بیماری ایدز در ۲۵% موارد پس از ۵ سال و در ۲۵% بعد از ۱۰ سال در ۲۵% پس از ۲۰ سال رخ می دهد در ۲۵% موارد نیز این مدت نامعلوم است و حتی ممکن است فرد تا آخر عمر دچار علایم بالینی بیماری ایدز نگردد.
بنابراین عفونت HIV همان ایدز نیست و تنها درصدی از آنهایی که عفونت HIV دارند سرانجام به ایدز مبتلا خواهند شد.
علایم بیماری ایدز
در دوره نهفتگی بیماری شخص آلوده به ویروس ظاهراً سالم به نظر می رسد در ۷۰% موارد بعد از عفونت اولیه با ویروس بیماری خفیفی بروز می کند که به صورت تب، سردرد، دردهای عضلانی، گلودرد ،بثورا پوستی بدون خارش و غدد لنفاوی متورم می باشد. بیشتر موارد علایم عفونت اولیه ملایم و مشابه سرماخوردگی یا آنفلوانزا می باشد که تشخیص داده نمی شود و فرد معمولاًتا مدت های طولانی کاملاً سالم به نظر می رسد و ممکن است احساس سلامتی کامل کند و از آلودگی خود آگاه نباشد هنگامی که ویروس سیستم ایمنی را تخریب نمود علایم بیماری تظاهر می یابد.
راههای انتقال عامل بیماری
ویروس اچ آی وی از این راه‌ها ممکن است از یک فرد مبتلا به یک فرد سالم منتقل شود.
۱٫انتقال خونی، از راه تزریق فرآورده‌های خونی آلوده، استفاده از سرنگ مشترک (در معتادان تزریقی)، انتقال در کارکنان بهداشتی درمانی (Needle stick)
۲.انتقال عمودی (از مادر به نوزاد) که شایعترین راه انتقال در افراد مبتلا بوده است.
۳٫انتقال ج ن س ی ، یکی از شایعترین راههای انتقال برقراری رابطه ج ن س ی حفاظت نشده است. در صورت وجود بیماریهای آمیزشی احتمال انتقال بیشتر می‌شود.
به علت عدم ثبات این ویروس در هوای آزاد انتقال از روشهایی همچون تماس پوستی و دهانی مشاهده نشده است.
نشانه‌ها و عوارض
پس از ورود اچ.آی.وی به بدن اولین علایم به صورت یک سندرم شبه سرماخورگی به همراه بزرگ شدن غدد لنفاوی عارض می‌شود که معمولا این علایم بهبود یافته و ویروس به حالت نهفته در بدن باقی می‌ماند، این مرحله که در آن فرد حامل بیماری تلقی شده ولی علایمی نشان نمی‌دهد ممکن است تا ده سال و بیشتر به طول بیانجامد. در مرحله آخر این بیماری با نقص سیستم ایمنی به علت فعالیت بالای ویروی و کاهش لنفوسیتهای نوع تی در خون مشخص می‌شود که ایدز نامیده می‌شود. در این مرحله بدن در معرض عفونت های فرصت‌طلب ناشی از باکتری، ویروس، قارچ و انگل‌هایی قرار می‌گیرد که در افراد سالم معمولاً به آسانی مهار می‌شوند. این بیماری تقریبا همهٔ سیستم های ارگانی بدن را درگیر میکند. همچنین افراد مبتلا ریسک بالایی برای ابتلا به سرطان های مختلف نظیر سارکوم کاپوزی، سرطان گردن رحم و لنفوم دارند. بعلاوه، علایم سیستمیک عفونت نظیر تب ، تعریق (خصوصا شب هنگام)، لرز، تورم غددلنفاوی ،لرز، ضعف و کاهش وزن را دارند.
مرحله بروز ایدز
فرد مبتلا به اچ-آی-وی هنگامی به مرحلهٔ ایدز می‌رسد که شمار گویچه‌های سفید CD4+T آنقدر کم شود که نتوانند از پس انجام وظیفه معمولی خود برآیند. CD4+T یاخته‌های سفید خون هستند که واکنش‌های ایمنی بدن را موزون و مهار می‌کنند. این دشواری اندک اندک در درازای هنگامی که شخص + HIV می‌باشد، پیشرفت میکند که ممکن است یک تا ۱۵ سال به درازی بکشد. البته افراد در درازای این مدت بسیار خوب و تندرست به نظر می‌رسند و احساس خوبی نیز دارند. ولی در این مدت شمار ویروس چند برابر می‌شود. بر پایه این تعریف ایدز هنگامی است که شمار سلولهای CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون می‌رسد و یا هنگامی که بدن فرد دچار عفونتهای فرصت‌طلب بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+ رخ می‌دهد).
پیشگیری
از آنجا که تاکنون واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده‌است و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمی‌رسد، مهمترین راه مبارزه با این بیماری پیشگیری و آموزش است.
گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی در مورد ایدز در جنوب آسیا، شیوع بیماری ایدز را «شدید» اما «قابل پیشگیری» می‌داند. برای پیشگیری از انتقال اچ‌آی‌وی، بهترین راه خودداری از برقراری رابطه جنسی با فرد مبتلا و یااستفاده از کان. دم های جنس لاتکس (نوعی پلاستیک) است.
ذرات با ابعاد اچ‌آی‌وی نمی‌توانند از کان.دم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می‌شوند. هرچند تنها شیوه صد در صد موثر خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است.
معتادان تزریقی می‌توانند با خودداری از مصرف سرنگ‌های مشترک خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را کاهش دهند.
تشخیص ایدز
هنگام رو در رویی با عفونت، دستگاه ایمنی بدن پادتن‌هایی فرآوری میکند که در خون گردش و به عوامل بیماری‌زا حمله می‌کنند. پادتن‌ها بر بسیاری از عوامل بیماری‌زا غلبه می‌کنند ولی درباره اچ.آی.وی با این که پادتن‌ها فرآوری می‌شوند ولی نمی‌توانند از تکثیر ویروس جلوگیری کنند و تنها وجود آنها در خون برای تشخیص ابتلاء بکار می‌رود.
در جریان عمومی ترین آزمایش‌ها برای تشخیص اچ‌آی‌وی، یک نوع خاص از پادتن‌ها یا همان پروتئین‌های ضدبیماری ردیابی می‌شود.
در چند هفته‌ای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده می‌تواند ویروس را به سایرین منتقل کند.
نکاتی در مورد آزمایشات ایدز: هنگامی که تست الایزا برای ایدز مثبت شد باید الایزا با کیت دیگری دوباره تکرار شود . که اگر باز هم مثبت شد تست تایید ی با وسترن بلات می گیریم .اگر تست وسترن بلات منفی بود شاید فرد در دوران پنجره به سرمی برد یا الوده نیست.مواردی هست که تست الایزا مثبت است ولی فرد ایدز ندارد مثلا خطای ازمایشگاه , همودیالیز , دریافت خون و فراورده‌های آن , تست RPR مثبت , مشکلات همراه از قبیل اختلالات اتوایمیون , مالتیپل میلوما , هموفیلی , هپاتیت الکلی , اعتیاد تزریقی , موارد افزایش IgG مثل کسی که واکسن آنفلوانزازده است.موارد منفی کاذب الایزا مثل عفونت تازه و اولیه , بیماران با سیستم ایمنی ساپرس شده و خطای آزمایشگاه می‌باشد.
بیماریهای مرتبط با ایدز
سیستم دفاعی بدن که از حمله ویروس صدمه دیده‌است، قوای خود را برای مبارزه با بیماریها از دست می‌دهد و هر نوع عفونتی می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که به اچ‌آی‌وی دچار هستند در مقابل بیماریهایی مانند سل، مالاریا ، ذات الریه ، برفک ، زونا ، زخمهای بدخیم ، سرطان ، عفونتهای مغزی ، عفونت شکم و خطر نابینایی آسیب پذیرتر می‌شوند. بیماران مبتلا به ایدز همچنین در مقابل آنچه به نام عفونتهای فرصت طلب معروف است آسیب پذیر هستند. این نوع از عفونتها از باکتری‌های شایع، قارچ‌ها و انگل‌هایی نشات می‌گیرد که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما می‌توانند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورند.
داروها و درمان‌ها
در مجموع پنج دسته دارو وجود دارد که در مقاطع مختلف ورود و رشد اچ.آی.وی عمل می‌کنند:
بازدارنده‌های ورودی: این داروها به پروتئین‌های موجود بر سطح بیرونی ویروس اچ‌آی‌وی می‌چسبد و از پیوستن و ورود آن به سلولها جلوگیری میکند. از این گروه تاکنون تنها یک نمونه از دارو، به نام “فوزیون (Fuzeon)، وارد بازار شده‌است.
بازدارنده‌های گیرنده کموکاین(Chemokine Coreceptor Antagonists): این داروها به نوعی پروتئین موجود بر سطح بیرونی سلولهای پذیرنده اچ.آی.وی می‌چسبد و از چسبیدن ویروس به سلول جلوگیری میکند . از این گروه تاکنون تنها یک دارو، به نام Maraviroc وارد بازار شده‌است.
داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی(NRTI)(Nucleoside reverse transcriptase): این بازدارنده‌ها اچ‌آی‌وی را از نسخه‌سازی از ژن‌های خود باز می‌دارند مانند زیدوودین و لامیوودین .
داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی (NNRTI (Non-nucleoside reverse transcriptase): این بازدارنده‌ها نیز فرآیند نسخه سازی را مختل می‌کنند. آنها با چسباندن خود به آنزیمی که این فرآیند را کنترل میکند نسخه سازی را مختل می‌کنند مانند نوی راپین و افاویرنز.
داروهای مهارکننده پروتئاز (PI) (Protease): پروتئاز RT وانتگراز به صورت پلی پروتئین‌هایی سنتز می‌شوند که نیازمند شکافت پروتئاز می‌باشد و این داروها با مهار شکافت پلی پروتئین‌ها چرخه تکثیری ویروس را مسدود و موجب برخی اجزاء نابالغ و معیوب ویروسی می‌شوند مانند ساکی ناویر.
داروهای ضد ایدز باید به صورت ترکیبی مصرف شوند. معمولاً سه نوع داروی مختلف از دست کم دو دسته مختلف از داروها به طور همزمان به بیمار تجویز می‌شود. با تغییر شکل دادن اچ‌آی‌وی، برخی از نمونه‌های این ویروس در مقابل داروها مقاوم می‌شوند. بنابراین شانس کنترل اچ‌آی‌وی در صورت استفاده از چند دارو بیشتر خواهد بود. در برخی موارد از مبتلایان تازه، ویروسهایی ردیابی شده‌اند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان می‌دهند.
داروی ایرانی
آیمود
پژوهشگران ایرانی داروی گیاهی ضد ایدز جدیدی با نام آیمود تولید کردند که به گفتهٔ مدیر این پروژه موجب تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر این ویروس می‌شود و حاصل پنج سال تحقیق در این زمینه‌است.
درمان در حاملگی
حاملگی نباید مانع دریافت درمانهای مناسب ضد رتروویروس شود۰ باید به مسائلی نظیر تغییرات فارماکوکینتیکی ناشی از حاملگی، عوارض جانبی احتمالی داروها روی جنین و اثربخشی یک رژیم داروئی در کاهش میزان انتقال پری ناتال ویروس، توجه داشته باشیم.
تصمیم گیری در مورد درمان بایستی با مشاوره ، انجام شود۰ زیدوودین و لامیوودین، فارماکوکینتیک مشابه دارند و زیدوودین عوارض خاصی در جنین ایجاد نمی‌کند ولی در مورد سایر داروها مطالعات کافی انجام نشده است۰ افاویرنز نبایستی مورد استفاده قرار گیرد چون در حیوانات تراتوژن واقع شده‌است ۰ زیدوودین میزان انتقال را تا ۷۰٪ کاهش می‌دهد۰ این دارو از هفته ۱۴ تا ۳۴ حاملگی به میزان ۲۰۰ میلی گرم سه بار در روز یا ۳۰۰ میلی گرم دو بار در روز داده می‌شودو پس از زایمان به مقدار ۲ mg/kg در طی یکساعت و سپس انفوزیون مداوم ۱ mg/kg در ساعت تا زمان وضع حمل ۰ دوز این دارو برای نوزاد ۲ mg/kg خوراکی هر ۶ ساعت تا ۶ هفتگی تجویز می‌شود ، در این صورت میزان انتقال از ۶/۲۲٪ به ۶/۷٪ کاهش داده می‌شود.
نوزادان را بایستی پس از ۴۸ ساعت ، ۱۴ روز و ۲-۱ ماه و ۶-۳ ماه آزمایش نمود و درصورت مثبت بودن رژیم آنتی رتروویرال به صورت ترکیبی داده شود۰
عوارض جانبی داروها
عوارض جانبی شایع
تهوع، استفراغ، سردرد، خستگی مفرط، کهیر، اسهال، بی‌خوابی، بی‌حسی در اطراف دهان، درد معده.
سایر عوارض جانبی
التهاب لوزالمعده، آسیب به کبد و لوزالعمده، زخمهای درون دهان، تغییر شکل بدن، آسیب به سلولهای عصبی، کم خونی، درد عضلانی و ضعف.
آگاهی عمومی از ابتلا به ایدز
ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست ،این بیماری تابو تلقی می‌شود و با هاله‌ای از شرم و منع‌های اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن می‌شود.
به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبت‌های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می‌گیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی می‌گیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب می‌شود افرادی که گمان می‌کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش آلودگی است
هر یک از علایم زیر می تواند نشان دهنده ابتلای به بیماری باشد :
۱ . کاهش وزن سریع ( بیشتر از ۱۰% وزن بدن )
۲ . تب های تکرار شونده و یا تب بیش از یک ماه
۳ . تعریق شبانه فراوان
۴ . ضعف و خستگی شدید و غیر قابل توجیه
۵ . غدد لنفاوی برجسته در گردن کشاله ران یا زیر بغل
۶ . اسهالی که بیش از یک ماه طول کشیده باشد
۷ . نقاط سفید یا لکه های غیر عادی روی زبان داخل دهان یا در گلو
۸ . عفونت ریه یا سرفه مداوم بیش از یک ماه
۹ . لکه های قرمز قهوه ای صورتی یا بنفش بر روی پوست ( یا زیر پوست ) داخل دهان بینی یا پلک ها
۱۰ . از دست دادن حافظه، افسردگی و یا سایر اختلالات عصبی
باید توجه داشت که وجود هر یک از این علایم به طور قطع نشانه ابتلا به ایدز نمی باشد چرا که هر یک از این علایم ممکن است به وسیله سایر بیماری ها ایجاد شود علایم ایدز شبیه علایم بسیاری از بیماری های دیگر می باشد و تنها را ه تشخیص عفونت آزمایش از نظر ویروس HIV می باشد.
تذکر : بسیاری از افراد آلوده به عفونت های آمیزشی و ایدز علایمی از بیماری ندارند در حالیکه می توانند آلودگی را به دیگران سرایت دهند.
راه های انتقال ایدز
شایعترین راه های انتقال ویروس HIV عبارتند از :
۱ . رابطه ج ن س ی با فرد آلوده به ویروس
۲ . استفاده از سرنگ مشترک
۳ . از راه مادر آلوده به کودک قبل یا هنگم تولد و یا از طریق شیردادن بعد از تولد
۴ . دریافت خون یا محصولات خونی آلوده به ویروس
۵ . پیوند اعضااز افراد آلوده به ویروس
ویروس HIV از طریق خون، مایع منی، ترشحات واژن و یا شیر آلوده مادر مبتلا به سایر افراد منتقل می شود . این ویروس می تواند از طریق ورید ( مثلاً مصرف داروهای تزریقی ) جدار مقعد یا راست روده، جدار واژن یا دهانه رحم، مجرای آلت تناسلی، دهان و سایر غشاهای مخاطی ( به طور مثال چشم یا داخل بینی ) و یا از طریق زخم ها و بریدگی ها وارد بدن فرد شود.
در روابط ج ن س ی احتمال انتقال از مرد آلوده به زن سالم بیشتر از احتمال انتقال از زن آلوده به مرد سالم می باشد. محققان تخمین زده اند خطر آلودگی زنان با HIV حداقل دو برابر مردان است ابتلای همزمان به سایر بیماری های آمیزشی نیز نقش تعیین کننده ای در سرایت به ویروس HIV دارد و درصد ابتلای به ایدز در افرادی که همزمان مبتلا به سایر بیماری های آمیزشی می باشند چندین برابر است این افزایش خطر، ناشی از تماس منی یا ترشحات واژن فرد آلوده به ویروس HIV با جراحت باز یازخم اطراف با روی ناحیه تناسلی می باشد و در نتیجه برای ویروس آسانتر است که به بدن شخص منتقل شود.
خطر سرایت ویروس به واسطه خون و فراورده های خونی حرارت ندیده بسیار زیاد است. تلاش های بسیاری در جهان در حال انجام است تا خون های اهدایی برای تزریق از نظر آلودگی به HIV کاملاً آزمایش شوند و فرآورده های خونی که برای بیماران، مثلاً افراد مبتلا به هموفیلی مصرف می شوند برای غیر فعال کردن ویروس تصفیه حرارتی شوند. پوست سالم یک سد موثر در برابر ویروس است ولی وقتی این لایه محافظ دچار آسیب شود و با مقدار زیاد ویروس تماس پیدا کند ( مانند خالکوبی، فرورفتن سوزن آلوده، تیغ آلوده، تماس پوست زخمی با خون و… ) امکان سرایت وجود دارد .
مثالهای دیگر که می توانند ویروس HIV را انتقال دهند عبارتند از : اقدامات پزشکی، دندانپزشکی ، ختنه ، حجامت ، سوراخ کردن گوش ،تیغ صورت تراشی و مسواک که به روش غیر بهداشتی و یا مشترک استفاده شود. سطوح مخاطی مانند سطح داخلی چشم ، دهان و دستگاه تنفسی نیز که فاقد سطح دفاعی پوست است در صورت تماس با خون یا ترشحات ج ن س ی می تواند موجب انتقال شود .احتمال انتقال از طریق پاشیده شدن خون در چشم بسیار کم است. مادر HIV مثبت می تواند ویروس را در زمان بارداری، وضع حمل و زایمان و یا از طریق تغذیه با پستان به کودک خود منتقل کند . خطر ابتلا HIV از مادر به کودک حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد است در صورتی که مادر کودک را از طریق پستان تغذیه نماید این خطر به ۲۵ تا ۴۵ درصد می رسد. دانشمندان عقیده دارند که ویروس HIV نمی تواند در محیط خارج از بدن زندگی کند و احتمال انتقال از محیط مردود است .
به همان میزان که بایستی به خوبی از روش های انتقال ویروس HIV آگاه بود و رعایت اصول بهداشتی را نمود ، ضروری است به راه هایی که بیماری به آن روش ها سرایت نمی یابد ،نیز واقف باشیم تا دچار ترس و پرهیز نابجا از بیماران و منزوی ساختن افراد آلوده نشویم.
این ویروس به روش های زیر انتقال نمی یابد :
۱ . دست دادن
۲ . بوسیدن ( بوسیدن گونه کاملاً بی خطر است و بوسیدن تنها زمانی می تواند خطرناک باشد که خون آلوده را به خون فرد مقابل انتقال دهد چون آب دهان حاوی ویروس به میزانی که باعث سرایت بیماری شود ،نیست)
۳ . در آغوش گرفتن
۴ . تماس های معمول روزانه مانند در کنار یکدیگر نشستن ،زندگی کردن یا خوابیدن در اتاق شخص آلوده، همکار بودن و اشتغال در محل کار ،همکلاس بودن ،اتوبوس و دیگر وسایل نقلیه عمومی ،تلفن عمومی ،دستگیره درب و غیره
۵ . سرفه کردن یا عطسه کردن
۶ . خون دادن
۷ . استفاده از توالت ( توالت عمومی و توالت فرنگی ) یا استخرهای شنا ،حمام و امثال آن
۸ . استفاده از رختخواب مشترک و یا ظروف و غذای مشترک و یا پوشیدن لباس های فرد آلوده با استفاده از وسایلی که به فرد آلوده به ویروس یا بیماری تعلق دارد و آنها را لمس کرده است مانند حوله
۹ . نیش پشه یا سایر حشرات و حیوانات
۱۰ . بازی کردن با نوزاد یا کودک میتلا به ایدز یا آلوده به HIV
۱۱ . مراقبت از بیمارمبتلا به ایدز در صورتی که اصول بهداشتی رعایت شود.
۱۲ . مراقبت از کودکان هنگامی که بزرگسال HIV مثبت است .
تذکر : آنچه فرد را در معرض خطر ابتلای به ایدز قرار می دهد ، رفتارهای پر خطر او است . می توان بدون ترس درکنار افراد آلوده زیست .گروه های در معرض خطر ابتلا به ایدز
باید به خاطر داشت که هر فردی زن یا مرد ، جوان یا پیر ، از هر کشوری ، هر مذهبی و هر حرفه ای می تواند به ویروس ایدز آلوده شود .
گروه هایی که بیشتر در معرض خطر ابتلای به ایدز می باشند عبارتند از :
۱ . افرادی که تماس ج ن س ی محافظت نشده خارج از روابط زناشویی دارند ؛
۲ . مردان هم ج ن س باز
۳ . معتادین تزریقی مواد مخدر که از سرنگ و سوزن مشترک استفاده می کنند.
۴ . کسانیکه قبل از سال ۱۳۷۰ خون یا فرآورده های خونی دریافت کرده اند.
۵ . افرادی که در تماس شغلی با اشیای نوک تیز آلوده با احتنمال سوراخ شدن پوست هستند.
۶ . همسران خانواده کسانی که در هر یک از گروه های در معرض خطر قرار دارند
۷ . پرسنل آزمایشگاهی که با آزمایش های مربوط به خون و خون گیری سر و کار دارند.
۸ . پزشکان ، پرستاران ،جراحان ، دندان پزشکان، دندان سازان تجربی، ماماها و سایر پرسنل دخیل در امر تزریقات و پانسمان و کارکنان بیمارستان ها و مراکز بهداشتی درمانی.
۹ . اشخاص یا مشاغلی که با وسایل آلوده ممکن است سر و کا رداشته باشند مثل آرایشگران ،
۱۰ . افراد دخیل د رامر گردآوری ،انهدام و دفع زباله های بیمارستانی .
تشخیص آلودگی به HIV
تشخیص عفونت HIVاز طریق آزمایش خون انجام می شود هنگامی که ویروس HIV وارد بدن می شود بدن برای مقابله با ویروس پادتن می سازد که این پادتن از طریق آزمایش خون قابل شناسایی است . ایجاد این پادتن بین ۲ هفته تا ۱۶ ماه ( به طور متوسط ۲۵ روز ) طول می کشد فاصله بین عفونت و پیدایش پادتن که همان فاصله بین عفونت و مثبت شدن آزمایش می باشد دور پنجره ( Window period ) نام دارد. افرادی که در این دوره هستند دچار عفونت شده اند ولی آزمایش HIV آنها منفی است بنابراین اگر فرد رفتار مخاطره آمیزی به طور مثال در ۳ ماه قبل داشته و نتیجه آزمایش وی منفی است باید آزمایش وی ۳ ماه بعد تکرار شود .
بنابراین به طور خلاصه :
• وقتی به فردی HIV مثبت گفته می شود یعنی :
شخص با HIV عفونی شده و بدن وی پادتن تولید کرده است ؛
• وقتی آزمایش مثبت بود بدان معنی نیست که :
۱ . فرد بیماری ایدز دارد
۲ . الزاما ً ایدز می گیرد ( گرچه احتمالش بسیار زیاد است)
۳ . نسبت به ویرس ایمن است ؛
• وقتی آزمایش منفی بود به معنی آن است که هیچگونه پادتنی در خون شخص هنگام آزمایش یافت نشده است بنابراین :
۱ . یا شخص با ویروس عفونی نشده است .
۲ . یا اینکه آلوده شده است ولی هنوز پادتن در وی بوجود نیامده است ؛
• وقتی آزمایش منفی بود بدان معنی نیست که :
همه چیز به خوبی وخوشی گذشته است و شخیص غصه ای ندارد بلکه ممکن است به HIV آلوده باشد.
* فرد نسبت به HIV ایمن است ( تاکنون ثابت نشده است که فردی نسبت به HIV ایمن باشد)
اگر آزمایش فردی از نظر وجود پادتن مثبت باشد ، برای تایید تشخیص ، آزمایش دیگری باید انجام شود .آزمایش های دیگری نیز وجود دارد که بر روی بزاق دهان یا ادرار انجام می شود.
• فواید تشخیص زودهنگام عفونت با HIV
۱. به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری : شروع درمان ضد ویروسی موجب تاخیر در بروز عوارض عفونت شده و زمان عفونت بدون علامت را طولانی می کند ؛
۲. پیشگیری از عفونت های فرصت طلب : وقتی سیستم ایمنی خیلی آسیب می بیند ، علاوه بر داروی ضد ویروس باید از دارویی که از عفونت های فرصت طلب جلوگیری می کند نیز استفاده کرد ؛
۳. حفظ سلامتی بیمار از طریق آموزش و مشاوره با بیمار ؛ یکی از بخش های مهم مبارزه با بیماری آموزش بیمار می باشد . آنها قادر خواهند بود با تجدید نظر در رفتارهای خود مانع انتقال ویروس به دیگران شوند. و از طرفی علایم عفونت های فرصت طلب و یا عوارض جانبی داروها را به خوبی بشناسند و به موقع به پزشک خود اطلاع دهند ؛
۴. امید برای درمان : در حال حاضر هیچ درمان کامل قطعی برای عفونت HIV وجود ندارد ولی استفاده از داروهای ضد ویروس باعث افزایش کفایت ایمنی و پیشگیری از عفونت های فرصت طلب می شود ؛
۵. شناسایی تغییرات همه گیری در سطح جامعه : تشخیص ، مشاوره و پیگیری زودرس تماس های ج ن س ی فرصت خوبی برای به حداقل رساندن انتقال این ویروس فراهم می کند ؛
۶. ایجاد فرصت تاثیر مثبت از سوی پزشکان : تشخیص زودرس به پزشک امکان تاثیر مثبت در سیر بیماری ، حالت روانی بیمار و کاهش احتمال انتقال بیماری به دیگران را می دهد .
راه های پیشگیری از ایدز
در حال حاضر بیماری ایدز هیچ گونه درمان شناخته شده ای ندارد ، هیچ واکسنی برای آن کشف نشده است و هیچ روش اثبات شده ای هم برای از بین بردن قدرت آلوده کنندگی ناقلین ویرس HIV یافت نشده است . بنابراین تا این زمان تنها راه حل مشکل ایدز پیشگیری است . با انجام اقدامات پیشگیرانه تا حدی می توان انتشار عفونت را در جوامع محدود ساخت .
• پیشگیری از انتقال ج ن س ی
پایبندی به اصول اخلاقی و خانواده و باورهای دینی و اجتناب از بی بندو باری های جنسی در کاهش رفتارهای خطر ساز موثر است ؛
• پیشگیری از انتقال از طریق خون
در حال حاضر خطر انتقال HIV از طریق فرآورده های خونی بسیار کمتر شده است .ولی بهتر است از انتقال خون و فرآورده های خونی مگر در موارد اوژانس و بسیار ضروری خودداری شود ؛
• پیشگیری از انتقال عفونت از طریق بریدگی پوست
۱ . باید از هر نوع تزریق ، مگر در مواردی که نیاز مبرم وجود دارد پرهیز شود .
۲. از دریافت خدماتی مانند ختنه ، سوراخ کردن گوش ، خالکوبی ، حجامت و ….. که به روش های سنتی و غیر بهداشتی توسط افراد غیر مجاز انجام می شود ، خودداری شود
۳ . از مصرف سر سوزن و سرنگ و وسایل شخصی نظیر وسایل تراش و مسواک و غیره به صورت مشترک خودداری شود .
۴ . کسانی که مواد مخدر تزریقی استفاده می کنند و قادر به عدم استفاده از این مواد نیستند باید سرسوزن ها و سرنگ های استریل تهیه کنند و یا از چگونگی ضدعفونی کردن وسایل مربوط به تزریق توسط ضد عفونی کننده ها آگاه شوند ؛
• پیشگیری از انتقال حوالی تولد
۱ . زنان آلوده به ویروس بهتر است از حاملگی اجتناب کنند که این مساله هم برای حفظ سلامت خودشان و هم برای پیشگیری از انتقال عفونت به کودک است . عفونت حول زایمان تقریباً در یک سوم مادران آلوده رخ می دهد .
ابعاد اجتماعی و روانی ابتلا به ایدز
آن دسته از افراد که در آنها آلودگی به HIV تشخیص داده شده است ، در هر گروه یا طبقه ای که باشند ، در نهایت هم مشکلات جسمی و هم مشکلات روانی ـ اجتماعی خواهند داشت . این دو بخش از مشکلات ، معمولاً دو موضوع مرتبط به یکدیگر هستند و درجه اهمیت آنها متناسب با « ترس از نادانسته ها » کم و زیاد می شود .
زمانی که آلودگی با HIV به بیماری ایدز تبدیل می شود ، مشکلات جسمی و روانی عموماً افزایش می یابند . بعضی از مبتلایان به ایدز دچار افسردگی می شوند . برخی نه تنها باید با حقیقت بیماری خود روبرو گردند ، بلکه باید از دست دادن دوستان نزدیک و شرکای زندگی خود را نیز تحمل کنند . خطر خودکشی در میان مبتلایان به ایدز از مردم معمولی بیشتر است .
مشکل روانی بیماری ایدز ، تحت تاثیر عواملی است که سطح قبلی تطابق فرد و حمایت اجتماعی و بین فردی وی را مشخص می کنند . وجود اختلال شخصیتی در معتادین تزریقی یا اختلال عمده روانی ، قبلی بیشتر مسئول علایم شدید روانی ناسازگاری بیمار در برابر استرس ناشی از بیماری است .
بیماران مبتلا به ایدز در مقابل طرد شدن آسیب پذیرند و از اینکه رفتارهای آنان ( به ویژه رفتار جنسی ) دیگران را به مخاطره می اندازد ، احساس گناه می کنند . احساس پروراندن یک عامل قابل سرایت در بدن باعث می شود که بیمار خود را فردی رانده شده و مطرود تلقی کند . به دلیل پیش داوری نسبت به این افراد و ترس از سرایت بیماری ، این بیماران در موارد انتخاب مسکن ، شغل مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می گیرند . ترس غیر منطقی و واکنش منفی اجتماع ، سبب بروز مشکلاتی برای بیماران و خانواده ها و گروه های حمایت کننده آنان می شود .
بیماران مبتلا به مرحله بحران ابتدایی ایدز ، در اثر اضطراب ایجاد شده در نگهداری اطلاعات مشکل داشته و آنچه را که راجع به بیماری به آنها گفته می شود ، به شکل دیگری جلوه می دهند و یا آن را انکار می کنند و نمی توانند با این حقیقت که به این بیماری مبتلا هستند ، کنار بیایند . این بیماران باید هر چه سریعتر از خدمات حمایتی از قبیل مشاوره ، حمایت قانونی و مالی و درمان روانشناسی برخوردار شوند .
دستیابی به حمایت اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا بیمار نیازمند حمایت فیزیکی و اجتماعی است . ممکن است معتادین تزریقی در حالی با بیماری خود مواجه شوند که از حمایت کمتری به ویژه از طرف خانواده دلسرد خود برخوردار هستند . ممکن است تکیه بیمار بر روی دوستانش در این زمینه بسیار مهم باشد . در حقیقت با پیشرفت بیماری ، ممکن است حمایت ابتدایی به صورت بحرانی برای گروه های حمایت کننده و دیگر بیماران مبتلا به HIV در آید . شکل اصلی فشار روانی ، اشتغال فکری در مورد بیماری است که می تواند به سرعت فرد را به کام مرگ فرو برد ، همانند حالتی که در سایر حوادث کشنده مثل سرطان ها دیده می شود .
بیماران با بروز هر علامت جدید ، دچار هراس بیشتری خواهند شد زیرا ممکن است علامتی از پیشرفت بیماری باشد . در این بیماران ، علایم اضطراب ممکن است به شکل حملات پانیک، بیقراری ، بی خوابی ، احساس تپش و اضطراب ، بی اشتهایی و تاکیکاردی بروز کند .
علایم افسردگی در این بیماران به صورت احساس غمگینی ، ناامیدی و احساس عدم حمایت بروز می یابد . احساس گناه ، کاهش اعتماد به نفس ، خجلت ،بی ارزشی و سوگواری با طرد اجتماعی و انزوای بیمار شایع است . با پیشرفت بیماری ،عقیده خودکشی در بسیاری از بیماران به ویژه آنها که شاهد مرگ دوستان خود در اثر ایدز بوده اند ، تقویت می گردد . عصبانیت ناشی از بیماری ،مراقبت پزشکی ، تبعیض و پاسخ مردم به بیماری وی ، اغلب سخت و طاقت فرساست . بیماران همیشه نسبت به انگیزه بقیه افراد در روابط با آنان مشکوک باشند .
به دلیل اینکه عوارض عصبی ، روانی و اجتماعی ایدز شایع است ، همه بیماران باید به کارکنان اجتماعی دسترسی داشته باشند تا حمایت فیزیکی و مالی آنها برنامه ریزی شده و به مراکز محلی درمان ایدز ارجاع داده شوند و مشاوره روانی برای پایش وضعیت روانی و روان درمانی و درمان دارویی در صورت وجود علایم روانی انجام شود .
مواجه شدن با بیماری AIDS یا موارد HIV مثبت به طور مستقیم و غیر مستقیم با صرف هزینه مادی همراه است ، به خصوص وقتی که درآمد اقتصادی تحت تاثیر بیماری قرار گیرد . افراد مبتلا به ویروس نارسایی ایمنی انسانی ممکن است استرس هایی به صورت نگرانی در مودر استقلال اقتصادی و وظایف خانوادگی تجربه نمایند . مشاوره می تواند به اینگونه افراد ، خانواده هایشان و به نوبه خود به جوامعی که در آن زندگی می کنند ، کمک نماید تا با این مشکلات مقابله کنند .
مشاوره همچنین حمایت مورد نیاز برای تغییر در رفتار پر خطر و حفظ تغییرات ایجاد شده را فراهم می کند .
مشاوره به افراد مبتلا کمک می کند که با مشکلاتشان به صورت فعال برخورد نمایند تا از این زندگی لذت ببرند . آنان می توانند با یادگیری حل مشکلاتشان و تصمیم گیری توسط خودشان ، بر زندگی خود کنترل داشته باشند .
ایدز یک واقعیت است . بیماران و سایر افراد جامعه با این واقعیت مواجهند . از این رو لازم است تا نحوه برخورد صحیح با این واقعیت را بدانند و به کار بندند .
زندگی با ایدز
اگر شما مبتلا به ایدز هستید ،بکوشید تا بدن خود را نیرومند نگهدارید .بدین منظور لازم است تا :
۱ . رژیم غذایی شما سرشار از پروتئین ، ویتامین و کربوهیدرات باشد زیرا بدن شما برای بازسازی ، کسب انرژی و دفاع درمقابل عفونت ها به غذا نیاز دارد ؛
۲ . به منظور حفظ سلامت ،تا حد امکان فعالبت بدنی را حفظ کنید و خواب منظم داشته باشید . ورزش برای جلوگیری از افسردگی و اضطراب به شما کمک کرده و نوعی احساس خوب بودن ، سلامتی و مقاومت کلی را در شما تقویت می کند ؛
۳ . تا حد امکان به کار ادامه دهید ؛
۴ . خود را با فعالیت های معنی دار و یا حداقل ،سرگرم کننده مشغول کنید ؛
۵ . هر هیجان بدنی و عاطفی را کنار بگذارید ؛
۶ . با دوستان و فامیل معاشرت کنید ؛
۷ . درباره بیماری وتشخیص خود با فردی صحبت کنید ؛
۸ . در حین نزدیکی ج ن س ی از کان دم استفاده کنید ؛
۹ . برای حل مشکلات مربوط به سلامتی خود به سراغ خدمات پزشکی رفته و توصیه های مراقبتی از جمله خدمات مشاوره ای و اجتماعی را پیگیری کنید ؛
۱۰. خدمات اجتماعی شامل خدمات پیشگیری چون ایمن سازی کودکان و نوزادان در مقابل HIV و AIDSمی باشد . با شناسایی عوامل استرس زا ، میزان فشارهای روانی را کاهش دهید و درباره مسایل محتاط باشید ؛
۱۱ . در مصرف سیگار زیاده روی نکنید ، سیگار برای همه زیان آور بوده و به ریه ها و سایر اعضای بدن آسیب می رساند و آنها را مستعد عفونت می سازد . نوشیدن مفرط الکل نیز به بدن به خصوص کبد آسیب می رساند و از هوشیاری شما خواهد کاست . در این صورت شما در معرض روابط ج ن س ی نامطمئن و یا بیماری ها مقاربتی قرار خواهید گرفت ؛
۱۲ . مراقب ابتلا به سایر عفونت ها باشید ؛
۱۳ . شما قبل از تصمیم به حاملگی می باید به توصیه های پزشکی برای حفظ سلامتی خود توجه کنید . ممکن است فرزند شما با HIV متولد شود ؛
۱۴ . از داروهای غیر مجاز استفاده نکنید . برخی از داروها اعتیاد آور بوده و برخی ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشند . پیش از مصرف دارو ،از توصیه مراقبین بهداشتی خود در مورد آن مطمئن شوید ؛
۱۵ . از منزوی ساختن خود پرهیز کنید .برخورد با بیماری
برخورد افراد با آلوده شدن به HIV ، به نگرش خود آنها و همچنین واکنش های اطرافیان مربوط است . اگر فرد آلوده احساس امنیت کند و مورد حمایت اطرافیان قرار گیرد ،راحتتر قادر خواهد بود که آلودگی به HIV و یا بیماری را تحمل نماید و به دیگر افراد مبتلا کمک نماید . ولی اگر افراد آلوده به HIV به علت برخورد نامناسب اطرافیان منزوی شوند و در هراس زندگی کنند ممکن است دلیل کمی برای مراقبت از خود داشته باشند و بیماری خود را از اطرافیان ،خانواده و شریک ج ن س ی خود پنهان کنند . باید به خاطر داشت که افراد آلوده و حامل HIV قبل از اینکه مورد حمایت قرار نگیرند ،از دیگران مراقبت نخواهند کرد و می توانند غیر مسئولانه رفتار کنند.
زمانی که دوست شما مبتلا به ایدز است :
۱ . حتی زمانی که دوست شما به طور جدی بیمار باشد و احساس کنید کاری از دست شما ساخته نیست ،هنوز قادرید به او آرامش ببخشید ؛
۲ . دوست خود را لمس کنید یک فشار ساده دست و یا در آغوش کشیدن وی به او می فهماند که شما به این موضوع اهمیت می دهید ؛
۳ . به احساسات دوست خود پاسخ مثبت دهید . زمانی که می گرید ، با او بگریید و زمانی که می خندد ،شما نیز بخندید . سهیم شدن در این اعمال دوستانه و صمیمی ، عین سلامت است ؛
۴ . برای پاسخ دادن به نامه هایی که دوست شما آنها را مشکل می یابد و یا از آن اجتناب می کند ، به او یاری دهید ؛
۵ . به فردی که از بیمار مراقبت می کند ، سری بزنید و در صورت نیاز جای او را بگیرید تا بتواند نفسی تازه کند ؛
۶ . پرسش درباره بیماری مانع ندارد . اما دقت کنید آیا دوست شما مایل به سخن گفتن درباره آن هست یا خیر . می توانید با پرسیدن (آیا می خواهی درباره احساسات حرف بزنی ؟ ) تمایل او را درک کنید اما زمانی که پاسخ منفی بود ، دوست خود را تحت فشار نگذارید .
نمونه های برخورد های اشتباه با بیماران مبتلا به ایدز
متاسفانه در زمینه HIV/AIDS برخی از حقوق انسانی مبتلایان نقض می شود . برای مثال افراد مبتلا به HIV/AIDS اغلب بد نام می شوند یا مورد تبعیض قرار می گیرند . برخی از حقوق انسان های مبتلا عبارتند از :
• حق بهره مند شدن از عدم تبعیض و تساوی در برابر قانون
• حق بهره مند شدن از بهداشت
• حق بهره مند شدن از زندگی خصوصی
• حق بهره مند شدن از کار
• حق بهره مند شدن از امنیت اجتماعی
• حق بهره مند شدن از دسترسی برابر به آموزش
• حق بهره مند شدن ازدواج و تشکیل خانواده
• حق بهره مند شدن از محافظت در برابر ظلم ، رفتار تحقیر کننده یا غیر انسانی یا تنبیه بدنی
• حق برخورداری از همه موارد حقوق کودک برای نمونه حق بهره مند شدن از آموزش و اطلاعات ، حق بهره مند شدن از حفاظت در مقابل بهره کشی اقتصادی و ج ن س ی ، حق بهره مند شدن از حفاظت در مقابل کار کودکان ، حق بهره مند شدن از حفاظت در برابر جداسازی از خانواده یا حق بهره مند شدن از بالاترین سطح بهداشت و مراقبت پزشکی
مشاوره و انجام آزمایش HIV
اهداف انجام آزمایش و مشاوره در HIV به دو گروه تقسیم می شوند : اول ، کمک به افراد غیر آلوده به منظور ایجاد و استمرار رفتاری که احتمال آلوده شدن آنها را کاهش دهد . دوم ، کمک به افراد آلوده به HIV برای جلوگیری از انتقال ویروس به سایر افراد . علاوه بر این ، آزمایش و انجام مشاوره با افراد آلوده به ویروس این امکان را می دهد که قبل از پیشرفت آلودگی به بیماری ایدز ، از مراقبت های پزشکی بهره مند شوند .
فواید انجام آزمایش عبارتند از رفع بلاتکلیفی و پیشگیری از انتقال HIV به سایرین . در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش ، بیمار می تواند قبل از اینکه بیماری ایدز پیشرفت کند ،از دریافت سریع مراقبت های پزشکی سود ببرد . انجام آزمایش به زنان در معرض خطر که تصمیم دارند بچه دار شوند نیز کمک می کند. مضرات انجام آزمایش عبارتند از ضربه روحی و احتمال محرومیت از حقوق اجتماعی ، طرد شدن از خانواده ،تبعیض در مسایل بیمه و اشتغال .
اگر بیمار اخیراً ( در ۶ هفته گذشته ) در معرض HIV قرار گرفته باشد ، احتمالاً نتیجه آزمایش منفی خواهد بود و باید به وی توصیه کرد که آزمایش را سه تا شش ماه بعد مجدداً تکرار نماید . علاوه بر آموزش بیمار از نظرمفهوم نتیجه منفی آزمایش و ( زمان انجام آزمایش ) ، باید درباره مفهوم نتیجه مثبت آزمایش HIV نیز وی را راهنمایی کرد . این راهنمایی بدین صورت است : وی ممکن است با ویروس آلوده شده باشد ،می تواند ویروس را به سایرین انتقال دهد ، به مراقبت های پزشکی و برنامه ریزی برای امور بهداشتی ج ن س ی نیاز دارد و برحسب سرعت پیشرفت عفونت ، هنوز سال ها فرصت برای زندگی کردن دارد . این اطلاعات در آماده سازی بیمار از نظر روانی برای مواجهه با آزمایش مثبت کمک کننده است . جلسه مشاوره قبل از انجام آزمایش همچنین زمان مناسبی برای بررسی مهارت های مواجهه بیمار و واکنش های احتمالی وی در مقابل آزمایش مثبت یا منفی و تسهیل طراحی یک برنامه مقابله با نتایج آزمایش محسوب می گردد . ممکن است لازم باشد بیماران را به آوردن یک فرد حامی در جلسه مشاوره پس از آزمایش تشویق نماییم.
مشاوره در ایدز یا عفونت نارسایی ایمنی انسانی دو هدف عمده دارد :
۱ . ارایه حمایت روان شناختی به کسانی که زندگیشان به وسیله این عفونت تحت تاثیر قرار گرفته است .
۲ . پیشگیری از عفونت نارسایی ایمنی انسانی و انتقال آن به افراد دیگر .
حمایت روانشناختی که از طریق مشاوره ارایه می شود ، سبب افزایش احساس مسئولیت فردی مورد نیاز براساس پذیرش اطلاعات جدید و تغییر سبک زندگی می گردد . و مشاوره به افراد کمک می کند تا ماهیت مشکلات را که با آن مواجه هستند ، مشخص نمایند و به طور واقع بینانه ای در مورد روش های کاهش فشار حاصل از این مشکلات ، برخورد دوستان و خانواده تصمیم گیری کنند . کمک به افراد برای کسب اطمینان از این که سبک زندگیشان را تغییر دهند ، یک بخش جدایی نا پذیر از فرآیند مشاوره است .
HIV ویروسی از گروه رتروویروس‌ها است که به سلول‌هاى دستگاه ایمنى بدن حمله مى‌کند. HIV را لوک مونتانیه فرانسوی و رابرت گالوی آمریکایی کشف کردند.
رتروویروس ها (retroviruses) ویروس هایى هستند که ماده ژنتیکی یا ژنوم آنها از از RNA تشکیل شده است. بنابراین ویروسهای ایدز براى تکثیر خود به آنزیمى به نام “نسخه بردار معکوس” (reverse Transcriptase) نیازمندند که ژنوم RNA آنها را به صورت DNA نسخه‌بردارى کند تا بعد بتواند آن را با کمک آنزیم “اینتگراز” وارد ژنوم سلول میزبان کند و به این ترتیب امکان تکثیر ویروس به وجود مى‌آید.
کلمه retro (معکوس) در نام این نوع ویروسها هم به همین خاطر است چرا که معمولاً در سلولها نسخه بردارى از DNA به RNA انجام مى‌شود.
HIV داراى ژن هاى مختلفى است که پروتئین‌هاى ساختمانی آن را رمزبندى مىکنند. HIV داراى ژن هاى عمومى رتروویروس‌ها یعنی، gag، pol و env و نیز ژن هاى اختصاصى خودش، tat و rev است.
عفونت با HIV با انتشار حاد ویروس در خون آغاز مى‌شود. پس از این مرحله شمارش ویروسها در خون تا صد برابر کاهش مى‌یابد. پس از این مرحله یک دوره نهفتگى بالینى آغاز مى‌شود. در ابتدا تصور مى شد که این دوره یک دوره حقیقى نهفتگى ویروسى است که در آن HIV درون ژنوم میزبان به صورت غیرفعال قرار مى‌گیرد.
بعدها مشخص شد که یک نوع سلول در بافتهای لنفاوی بدن مثل گره‌های لنفاوی به نام سلول‌هاى دندریتی با ویروس پوشیده شده‌اند و بنابراین حتى در مرحله‌اى که ویروس در خون دیده نمى‌شود، میزان آن در بدن بالاست.
HIV با آلوده‌کردن گروهی از سلولهای دستگاه ایمنی به نام لنفوسیتهای T از نوع CD4 مثبت بیماری ایدز را بوجود می‌آورد. این سلول هاى زیرگروهى از گلبول‌هاى سفید هستند که به طور طبیعى پاسخ ایمنى به عفونت را تنظیم مىکنند.
HIV با استفاده از سلول هاى T براى تکثیر خودش در سراسر بدن گسترش مى‌یابد و در همان زمان باعث کاهش این سلولها مى‌شود که بدن براى دفاع از خود به آنها نیاز دارد.
هنگامى که میزان سلول هاى +T CD4 در فرد آلوده به HIV تا حد معینى سقوط کند، آن فرد به طیفى از بیمارى‌ها مستعد می‌شود که در حالت معمول بدن مى تواند آنها را کنترل کند. این عفونت هاى فرصت طلب هستند که باعث مرگ فرد مى‌شوند.
دلایل مختلفى وجود دارد که مبارزه با HIV را مشکل مى‌کند:
اول اینکه HIV یک ویروس دارای RNA است که از آنزیم نسخه بردار معکوس براى تبدیل RNA خودش به DNA استفاده مى‌کند. این روند باعث مى‌شود که احتمال بیشترى براى موتاسیون (جهش) در HIV نسبت به ویروس هاى دارای DNA وجود داشته باشد. بنابراین امکان ایجاد مقاومت سریع ویروس به درمان وجود دارد.
دوم اینکه این تصور رایج که HIV یک ویروس کشنده است صحت ندارد. اگر HIV یک ویروس کشنده بود، خودش هم به زودى از بین می‌رفت، چرا که فرصت چندانى براى عفونت‌هاى جدید باقى نمى‌ماند. در واقع HIV سال‌ها در بدن باقى مى‌ماند و از طرق مختلف مانند رابطه جنسى، انتقال خون، انتقال از مادر به نوزاد دیگران را هم آلوده مى‌کند.
همان طور که ذکر شد حتى هنگامى که هیچ ذره ویروسى در خون وجود ندارد ویروس در بدن به حالت نهفته باقى مى‌ماند. پس از سال ها ویروس مى‌تواند فعال شود و از ماشین‌هاى سلولى براى تکثیر خودش استفاده کند.
حتى در سال‌هاى اخیر این تصور که عفونت مستقیم HIV باعث کاهش یافتن سلول هاى T CD4+ مى‌شود، مورد تردید قرار گرفته است. علت کاهش سلول‌هاى ایمنى به این امر مربوط مى‌شود که پروتئین سازنده پوشش HIV به آسانى از ذرات ویروس جدا و به خون وارد مى‌شود و آن را پر مىکنند. این پروتئین ها مانند چسب، سلول‌هاى T CD4+ را به هم مى‌چسبانند، از طرف دیگر دستگاه ایمنى بدن به آنها واکنش نشان مى هد و باعث مى‌شود سایر سلول هاى ایمنى بدن به سلول‌هاى + T CD4 خود بدن حمله کنند و آنها را از بین ببرند.
چرخه زندگى HIV
HIV به سلول هاى + T CD4 -که به آنها سلولهای T کمک‌کننده (T helper) هم می‌گویند و زیرگروهى از گلبول هاى سفید هستند که نقش تنظیم پاسخ ایمنى را در بدن دارند- از طریق مولکول CXCR4 یا هر دو مولکول CXCR4 و CCR5 – بسته به مرحله عفونت – متصل مى‌شوند. در مراحل اولیه عفونت HIV هر دو گیرنده CCR5 و CXCR4 محل اتصال ویروس هستند اما در مراحل انتهایى عفونت که اغلب HIV دچار جهش مى شود، تنها به CXCR4 متصل مى‌شود.(مرحله a در شکل بالا)
هنگامى که HIV به سلول هاى + T CD4 متصل مى‌شود، یک ساختار ویروسى به نام GP41 به داخل غشاى سلول نفوذ مى‌کند و RNA ویروس و آنزیم‌هاى مختلف از جمله نسخه‌بردار معکوس، اینتگراز و پروتئاز به داخل سلول تزریق مى‌شوند.(مرحله b)
مرحله بعدى تولید DNA از روى RNA ویروس با کمک آنزیم نسخه‌بردار معکوس است.(مرحله c و d) در صورت موفقیت این عمل، DNA پروویروسى با استفاده از آنزیم اینتگراز وارد DNA سلول میزبان مى شود.(مرحله e) در این حال سلول میزبان کامل با HIV آلوده شده است اما به صورت فعال پروتئین هاى ویروس را تولید نمى‌کند.
از این بعد دوره نهفته آغاز مى شود که در آن سلول هاى آلوده مانند “بمب هایى منفجر نشده” براى مدت طولانى باقى مى‌مانند.هنگامى که سلول میزبان تولید پروتئین هاى ویروس را از روى DNA پروویروسى آغاز مىکنند، آنزیم پروتئاز فراهم شده به وسیله HIV باید آنها را به صورت پروتئین‌هاى نوبنیاد HIV درآورند تا با اتصال آنها به هم ذرات ویروسى HIV به وجود آید. ذرات ویروسى تازه به وجود آمده با جوانه زدن بر روى سطح سلول میزبان از آن خارج مى‌شوند.(مراحل f تا m)
داروهاى ضد رتروویروسی
امروزه بیماران آلوده به HIV را با مجموعه اى از داروها که در مراحل مختلف چرخه زندگى ویروس اثر مى کنند مورد درمان قرار مى دهند. این داروها که به آنها داروهاى ضد رتروویروسى مى‌گویند شامل این گروه ها هستند:
• مهارکننده‌هاى پروتئاز (PIS): این داروها فعالیت آنزیم پروتئاز در ویروس را مهار مىکنند. پروتئاز آنزیمى است براى ساخته شدن ذرات جدید ویروسى (ویریون‌ها) در مرحله نهایى لازم است.
• مهارکننده‌هاى آنزیم نسخه بردار معکوس: آنزیم نسخه بردار معکوس براى تکمیل مرحله آلوده شدن سلول ها به وسیله ویروس لازم است و به وسیله آن است که HIV مى تواند از روى RNA خود DNA بسازد.
این داروها به سه دسته تقسیم مى شوند:
۱- مهارکننده هاى غیرنوکلئوزیدى نسخه بردار معکوس (NNRTTS)
۲- مهارکننده هاى آنالوگ نوکلئوزیدى نسخه بردار معکوس( NRTIS یا NARTIS)
۳- مهارکننده هاى آنالوگ نوکلئوئیدى نسخه بردار معکوس (NTRTIS یا NTARTIS)
• مهارکننده ورود ویروس: این داروها با تعامل مستقیم با گیرنده هاى ویروس و جلوگیرى اتصال ویروس به غشاء سلول هدف از ورود آن به سلول جلوگیرى مىکنند.
مشکلات بسیار در تجویز یک دوره درمانى ضد HIV رخ مى‌دهد. هر داروى موثر داراى عوارض جانبى است که اغلب جدى و گاه تهدیدکننده حیات هستند.
عوارض جانبى شایع در درمان ایدز شامل تهوع و استفراغ شدید، اسهال، آسیب کبدى و نارسایى کبدى و زردى است. در هر برنامه درمانى به انجام آزمون هاى مکرر خون براى تعیین مداوم کارایى دارو (که بر مبناى تعداد سلول هاى T و میزان ویروس در خون سنجیده مى‌شود) و بررسى کارکرد کبد نیاز دارد.
ویروس ایدز از کجا آمد؟
منشاء ویروس ایدز مورد سئوال بوده است. چند سال قبل گروهى بین المللى از دانشمندان بالاخره توانستند این مسئله را حل کنند. حل این مسئله مدیون شمپانزه‌اى به نام مریلین بود که دانشمندان را قادر کرد ثابت کنند که ویروس در ابتدا از یک زیرگونه خاص از شمپانزه ها در جنگل هاى بارانى آفریقاى مرکزى منشا گرفته است. به اعتقاد دانشمندان عفونت انسان با ویروس ایدز در نیمه اول قرن بیستم در نتیجه فعالیت افرادى که شمپانزه ها را شکار مى کردند و آنها را مى‌خوردند رخ داده است. این عمل همچنان در حال حاضر ادامه دارد. به گفته پژوهشگران آزمون هاى ژنتیکى نشان مى‌دهد که ویروس اصلى انسانى عامل ایدز (یعنى HIV1) کاملاً به ویروسی شبیه است که شمپانزه‌ها را آلوده مى کند اما در آنها بیمارى ایجاد نمى‌کند.
دکتر بئاتریس هان از دانشگاه آلباماى آمریکا و همکارانش هنگامى به این کشف نائل آمدند که نمونه هاى منجمد شده خون و بافت یک شمپانزه آزمایشگاهى به نام “مریلین” را که در سال ۱۹۸۵ مرده بود بررسى مى‌کردند. آزمون هاى ژنتیکى در آن زمان در اختیار نبودند. به گفته دکتر هان این شمپانزه ماده هرگز در پژوهش هاى ایدز مورد استفاده قرار نگرفته و از سال ۱۹۶۹ به بعد فرآورده هاى خونى انسانى دریافت نکرده بود.گروه پژوهشگران به سرپرستى خانم دکتر هان در خون و بافت هاى مریلین ویروس “پدربزرگ” ویروس انسانى را یافتند.
ویروس هاى مشابهى پیش از این در ۴ شمپانزه دیگر دیده شده بودند اما بعدها مشخص شد که تنها زیرگونه‌اى که مریلین به آن متعلق بود، یعنى گونه “پان‌تروگلودیتس تروگلودیتس” (Pantriglodytes Troglodytes) داراى ویروسی بود که می‌تواند انسان‌ها را آلوده کند. در روز هاى ابتدایى پژوهش درباره ایدز، چند شمپانزه به طور عامدانه با ویروس ایدز آلوده شدند تا معلوم شود که آیا به بیمارى مبتلا مى شوند یا نه.
در کمال تعجب دانشمندان به رغم ۹۸درصد مشابهت ماده ژنتیکى شمپانزه‌ها با انسان، هیچکدام از شمپانزه ها به بیمارى مبتلا نشدند. با مشخص‌شدن زیر گونه اختصاصى شمپانزه که منشاء ویروس بودند و با توجه به این که شمپانزه‌ها به رغم آلوده بودن به ویروس به بیمارى مبتلا نمى‌شوند، مطالعه بر روى آنها احتمالاً مى‌تواند به تولید درمان‌هاى جدید یرای ایدز کمک کند.
در حال حاضر مشخص نیست که آیا شمپانزه ها به علت تفاوت هاى ژنتیکى با انسان ها به بیمارى مبتلا نمى‌شوند یا اینکه دستگاه ایمنى آنها بهتر مى‌تواند با ویروس مبارزه کند. پاسخ به این سئوال تعیین خواهد کرد آیا مطالعه شمپانزه مى تواند به درمان‌هاى بهتر یا واکسن براى ایدز منجر شود یا نه. شواهدى وجود دارد که ویروس ایدز در طول تاریخ به انسان ها منتقل مى‌شده است اما تنها در قرن بیستم بود که همه گیرى ایدز به وجود آمد.به گفته دکتر هان دلیل این تغییر وضعیت ممکن است به افزایش بى بندوبارى ج ن س ی ، ناآرامى هاى مدنى و مهاجرت مردم به شهرها مربوط باشد.
پژوهشگران اولین مورد شناخته شده ایدز را در یک مرد سیاه پوست جزء قبیله بانتو کشف کردند که در سال ۱۹۵۹ فوت کرده بود و در کنگوى بلژیک جمهورى کنگوى فعلى محل زندگى زیرگونه هاى شمپانزه زندگى مى‌کرده است.
هنگامی که دنیا برنامه بهداشت برای همه تا سال ۲۰۰۰ را پیگیری می کرد و زمانی که جهانیان ریشه کنی آبله را جشن می گرفتند و غلبه بر بسیاری از بیماریها عفونی مانند فلج اطفال ، کزاز نوزادان ، دیفتری ، سرخک و کنترل بیماریهای واگیر را نوید می دادند ، ناگهان در سال ۱۹۸۱ نوعی بیماری عفونی ناشناخته در آمریکا ، اروپا ، استرالیا و آفریقا به نام ایدز گسترش یافت . با گذشت حدود ۲۰ سال و صرف میلیاردها دلار هزینه علی رغم بسیاری پیشرفتها هنوز دانشمندان موفق به کشف واکسنی برای پیشگیری و دارویی برای درمان قطعی آن نشده اند . با گسترش ایدز در آمریکای جنوبی و آسیا ، این بیماری هم اکنون بصورت جهانگیر در آمده است . تخمین زده شده که در حال حاضر در حدود ۶/۳۳ میلیون نفر آلوده به ویروس ایدز در جهان زندگی می کنند و حدود ۳/۱۶ میلیون نفر نیز توسط این بیماری جان خود را از دست داده اند . تنها در سال ۱۹۹۹، ۶/۵ میلیون نفر مورد جدید به موارد آلودگی اضافه شده که حدود نیمی از آنها بین ۱۵ و ۲۴ سالگی هستند .
ویروس ایدز از کجا پیدا شده است؟
محل زندگی و مخزن اصلی ویروس ایدز (HIV)، میمونها و شامپانزه های آفریقا است. در حقیقت بیماری ایدز را بایستی یک بیماری انتقال یافته از حیوان به انسان (در اصطلاح پزشکی Zoonotic ) دانست که به مرور زمان، انسان نیز جزو میزبان و منبع اصلی بیماری در آمده است. قدیمی ترین نمونه خون انسان آلوده به ویروس ایدز متعلق به دهه ۱۹۳۰ است.
بیماری ایدز چیست؟
عامل بیماری ویروسی است به نام :Human Immuno Deficiency Virus یا (HIV)
ویروس نقض ایمنی انسان که به سیستم دفاعی بدن حمله می کند و باعث اختلال در فعالیت آن می گردد . بیشترین سلولهایی که درگیر می شوند ، لنفوسیتها هستند که جزو گلبولهای سفید می باشند .
نام بیماری ایدز (AIDS)از حروف ( Acquired Immuno Deficiency Syndrome ) گرفته شده است و به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی است .
علائم بالینی بیماری ایدز چیست ؟
از زمان ورود ویروس به بدن تا زمان ظهور علائم بالینی به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد ، در این مدت فرد آلوده به ویروس ایدز ظاهراً سالم بوده ولی می تواند عامل انتقال ویروس به دیگران باشد . این مسئله یکی از بزرگترین مشکلات برنامه مبارزه با ایدز است . این دوره را دوره بدون علامت می نامند .
با کاهش تدریجی نیروی دفاعی بدن ، شخص وارد مرحله ظهور علائم بیماری می شود . یکی از این علائم ، بزرگ شدن غدد لنفاوی به ابعاد نیم تا دو سانتیمتر است . تورم این غدد ، قرینه بدون درد و طولانی ( حداقل سه ماه ) است و بعد از چند ماه خود بخود بتدریج کوچکتر می شوند . سایر علائم شامل : اسهال و تب بیشتر از یک ماه ، کاهش وزن بدن به میزان ده درصد ، تعریق شبانه روزی و خستگی و بی حالی می باشد .
هیچیک از این علائم اختصاصی بیماری ایدز نیستند و ممکن است در جریان بیماری دیگر نیزعلائم مشابهی در فرد مشاهده گردد . سرانجام در مرحله نهایی به دلیل نقص کامل نیروی دفاعی بدن ، عفونتها و سرطانهای فرصت طلب ظاهر شده و شخص از پا در می آید . در برخی از بیماران ، یکی دو هفته بعد از ورود ویروس به بدن علائم مرحله حاد مانند : تب گلو درد ، بزرگی غدد لنفاوی ، درد مفاصل ، سردرد ، ضعف و بی حالی ، بی اشتهایی ، اسهال و استفراغ ظاهر شده و بعد از یک الی دو هفته خود بخود از بین می روند . این علائم شباهت کاملی با بسیاری از بیماریهای ویروسی دیگر دارد و معمولاً بیماری در این دوره تشخیص داده نمی شود . لیکن در صورت وجود رفتارهای پر خطر ( راههای سرایت ) در فرد ، به احتمال آلودگی به ایدز نیز باید توجه شود .
چگونه می توان بیمار مبتلا به ایدز را شناسایی کرد ؟
تشخیص آلودگی به ویروس ایدز، فقط با آزمایش خون میسر است که آن هم از زمان ورود ویروس به بدن انسان تا زمانی که شواهد آزمایشگاهی ظاهر شود ، بین ۲ تا ۱۶ ماه فاصله وجود دارد که به آن دوره پنجره گفته می شود . در این دوران فرد آلوده کننده است ولی هیچیک از علائم بالینی و آزمایشگاهی را ندارد .
ایدز چگونه سرایت می کند ؟
ایدز از سه راه قابل انتقال است :
۱- تماس ج ن سی .
۲- از راه انتقال خون و فرآورده های خونی .
۳- از مادر به کودک .
۱- آمیزش ج ن س ی : ۸۰ درصد آلوده شدگان به بیماری ایدز در دنیا به دلیل برقراری روابط ج ن س ی با افراد آلوده به این بیماری مبتلا شده اند .
۲- انتقال خون و فرآورده های خونی : بیماری ایدز از طریق انتقال خون و فرآورده های آلوده به ویروس قابل انتقال است . در اکثر کشورهای جهان خون و فرآورده های خونی را از نظر آلودگی به ویروس ایدز مورد بررسی قرار می دهند . پنج درصد از آلوده شدگان به ویروس ایدز از این راه آلوده شده اند .
هر وسیله تیز و برنده که بتواند در پوست یا مخاط خراش ایجاد کند یا وارد بدن شود مانند ابزار پزشکی و دندان پزشکی ، لوازم حجامت ، سوراخ کردن گوش ، ختنه ، خالکوبی ، طب سوزنی ، تیغ سلمانی و مسواک می تواند باعث انتقال ویروس گردد . این گونه وسایل باید یکبار مصرف باشند و یا حداقل به صورت مشترک استفاده نشوند .
در مورد وسایلی مانند وسایل دندانپزشکی و پزشکی که امکان چنین کاری نیست باید وسائل به خوبی استریل شده باشند .
مهمترین راه انتقال ویروس در ایران و برخی کشورهای دیگر جهان استفاده افراد معتاد از سرنگ یکدیگر برای تزریق مواد مخدر بوده است .
۳- از مادر به کودک : سومین راه انتقال از طریق مادر به کودک در طول حاملگی و زایمان است . ثابت شده است که شیر مادر آلوده می تواند سبب انتقال ویروس از مادر به فرزند باشد .
ایدز در ایران :
اولین مورد ایدز در ایران در سال ۱۳۶۶ گزارش شد . این مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی بود که از فرآورده های خونی وارداتی استفاده می کرد . از آن پس تمام خونها و فرآورده های خونی اعم از داخلی یا وارداتی ملزم به آزمایش از نظر عفونت قبل از مصرف شدند .
این آزمایشات توسط سازمان انتقال خون ایران انجام می پذیرد . بنابر آخرین آمار موجود ، تا تاریخ اول فروردین ماه ۱۳۸۰ تعداد مبتلایان به ویروس HIV در کشور به ۲۳۸۲ مورد رسیده است . که حدود ۶۵% آنان را معتادین تشکیل می دهند که از طریق استفاده از سرنگ و سوزن مشترک برای تزیرق مواد مخدر آلوده شده اند .
چه راههایی برای پیشگیری از ایدز وجود دارد ؟
۱- با توجه به اینکه شایعترین راه سرایت در جهان از طریق آمیزش ج ن س ی است بهترین راه پیشگیری از ایدز ، پایبندی به اصول خانوادگی و اجتناب از بی بند و باری
ج ن س ی است .
۲- عدم استفاده مشترک از لوازمی که ممکن است در قسمتی از بدن بوسیله آنها خراش یا بریدگی ایجاد شود مانند : تیغ صورت تراشی ، خلال دندان یا مسواک .
۳- استفاده از سوزن یا سرنگ یکبار مصرف برای تزریقات و استریل کردن کامل لوازم پزشکی و دندان پزشکی .
پرهیز از مواد مخدر ، اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ وسوزن مشترک که راه مهمی برای انتقال ویروس است . از طرف دیگر مصرف هر نوع ماده مخدر چه تزریقی و چه خوراکی ، حتی الکل ، چون باعث کاهش هوشیاری و خویشتن داری می گردد ، می تواند انسان را در برابر رفتارهای پر خطر قرار دهد .
آموزش :
یکی از مهمترین گروه های پر خطر ، جوانان می باشند و کسب آگاهی در زمینه کنترل و پیگشیری از ایدز جزو ضروریات آموزشی تمام کشورهاست .
آنچه باید جوانان و نوجوانان درباره ایدز بدانند :
– ایدز تاکنون درمان قطعی نداشته است .
– ایدز قابل پیشگیری است .
– ویروس ایدز می تواند توسط افرادی که در ظاهر سالم هستند نیز منتشر شود .
– ویروس ایدز از طریق برخوردهای اجتماعی مثل دست دادن ، غذا خوردن ، صحبت کردن ، حمام و توالت عمومی ، استخر شنا و … منتقل نمی شود و نباید ازافراد آلوده یا مبتلا به ویروس ایدز وحشت داشت ، زیرا این بیماری تنها از راه رفتارهای پر خطر به انسان سرایت می کند و تماسهای معمول جامعه باعث انتقال بیماری نمی شود . پس ، از همدردی و حمایت خود نسبت به این بیماران و افراد آلوده به این ویروس دریغ نکنید .
ایدز (HIV) از چه راههایی سرایت نمی کند؟ راههای عدم سرایت :
علیرغم جداسازی ویروس ایدز از بسیاری از ترشحات بدن مانند خون ، ترشحات ج ن س ی مردانه و زنانه ، بزاق ، ادرار ، اشک ، عرق ، شیر مادر ، مایعات جنب ، صفاق مغزی نخایی ، سرایت در اثر تماس با همه آنها صورت نمی گیرد و فقط خون و ترشحات جنسی و شیر مادر عامل انتقال هستند . لذا ویروس ایدز از طریق عطسه ، سرفه ، بغل کردن ، دست دادن ، روبوسی ، استفاده از ظروف غذا خوری ، لباسهای دست دوم دیگران ، لمس میله اتوبوس ، گوشی تلفن و شنا در استخرهای عمومی قابل انتقال نیست .
دانستن روشهایی که از آن طریق عفونت HIV انتقال نمی یابد، بسیار مناسب و سودمند خواهند بود زیرا موجب می شود که افراد نگرانیهای بی مورد خود را در مورد ابتلا به عفونت HIVکنار بگذارند
این عفونت از طریق تماسهای معمول دست دادن ، بغل کردن و درآغوش گرفتن ٬ عطسه و سرفه ٬ تماس داشتن دراتوبوس و یا قطار و وسایط نقلیه انتقال نمی یابد.
HIV از طریق نیش حشرات و یا تماس با حیوانات منتقل نمیشود. (از آنجا که HIV در بدن حشرات قادر به زیست نمی باشد بنابراین بر اثر گزش حشرات مانند پشه ، فرد به عفونت HIV مبتلا نخواهد شد.)
بر اثر پوشیدن لباس در فروشگاهها ، لمس دستگیره در پول و یا دیگر اشیائی که افراد مبتلا بدان دست بزنند، عفونت HIV منتقل نمی گردد.استفاده شریکی از تلفن٬ وسایل حمام٬ توالت‌های عمومی٬ نوشیدن آب از شیر آب و یا شنا در استخری که افراد مبتلا به نیز در آن شنا کرده اند نیز باعث مبتلا شدن فرد نمی گردد.
تنفس هوای آلوده خون و غذای آلوده نیز فرد را مبتلا نمی سازد حتی به طور مشترک غذا خوردن، استفاده از لوازم آشپزخانه یکدیگر وسایل آرایش و حتی مسواک نیز تاکنون موجب ابتلا افراد به عفونت HIV نگردیده است.
تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر سرایت HIV از کودکان مبتلا به دیگر همکلاسان فرد بر اثر تماس های غیر جنسی به دست نیامده است و حتی کارمندانی که مبتلا به عفونت مزبور هستند با تماسهای غیر جنسی موجب ابتلا دیگر افراد نخواهندشد .
مطالب کاملی در مورد بیماری ایدز HIV
یکی از معضلات کشورهای به اصطلاح پیشرفته (و متاسفانه برخی از کشورهای فقر از خودباخته)، به ضعف گراییدن مسائل اخلاقی و فرهنگی و در نتیجه شیوع فسادهای اخلاقی است و یکی از دستاوردهای شوم آم که امروزه شاهد آن هستیم، بروز فاجعه هایی همچون بیماری ایدز است. با شیوع بیماری ایدز، نمود تازه و ملموس تری از بیماریهای مقاربتی در اذهان عموم مردم تبلور یافته است.
به آن دسته از بیماریهایی که راه اصلی انتقال و ابتلایشان مقاربت و نزدیکی است، «بیماریهای مقاربتی، (Sexually Transmitted Diseases یا به اختصار STDs) گفته می شود. بر خلاف گذشته که بیماریهای مقاربتی به عنوان بیماریهای فساد اجتماعی تلقی می شد (اکثر آنها در کسانی که دارای شرکاء جنسی متعددی بودند انتقال بافته و بروز می کرد) اما با اقدامات پیشگیرانه وسیع از انتقال معمول برخی از بیماریها (نظیر آزمایش بر روی خونهای اهدایی) روش انتقال آنها نیز تغییر جهت داده و راه اصلی آنها، مقاربت و نزدیکی شده است. بطوریکه تا دو دهه اخیر فقط از سیفیلیس، سوزاک و شانکروئید به عنوان بیماریهای مقاربتی اصلی نام برده می شد، اما امروزه تعداد آنها به بیش از ۱۰ نوعه رسیده است.
هر وقت اخلاقی از دست رفت، آن قوم را بایستی منقرض شده دانست. «اسمایلز»
ویروس ها چه موجوداتی هستند؟
از نظر تعریف به کوچکترین ذره عفونت زا، ویروس (Virus) گفته می شود. اندازه ویروس ها از یک دوم (نصف) تا یک صدمه کوچک باکتری شناخته شده. متفاوت است. ویروسها در محیط خارج از بدن میزبان تقریباً هیچ نوع فعالیتی ندارد. سرما خوردگی، فلج اطفال، آبکه مرغان، سرخجه، سرخک، اوریون، تب خال، هپاتیت و ایدز از نمونه های معروف بیماری های بوجود آمده بوسیله ویروس ها هستند.
ویروسها پس از ورود به بدن شخص به سطح سلولهای مربوط به خود چسبیده و ماده وارثتی (ژنتیکی) و برخی مواد آلی دیگر خود را وارد سلول می کنند (و یا خود وارد سلول می شوند). این مواد، سلول میزبان را تحت تسلط و کنترل خود قرارداده و آن را مجبور به تولید ویروس می کنند. در واقع امر، سلولهای آلوده به ویروس، کارخانه تولید ویروس می شوند و اعمال طبیعی خود را انجام نمی دهند و در نهایت شخص بیمار می شود.
راههای انتقال ایدز
قبل از پرداختن به این موضوع، ابتدا لازم است بدانیم ویروس ایدز در کجای بدن وجود دارد. پس از آلوده شدن شخص، ویروس ایدز (HIV) به برخی از گلبولهای سفید خون متصل می شود و درون آنها تکثیر یافته و در تمامی بافتها و ارگانهای زنده و نیز مایعات بدن (از جمه خون، منی، ترشحات گردن رحم و مهبل، شیر، مایع مغزی نخاعی، اشک، بزاق و…) یافت می شود. راههای اصلی انتقال ویروس ایدز عبارتند از ۱- انتقال ج ن س ی ۲- انتقال خونی و ۳- انتقال از مادر به جنین یا نوزاد.
نکته: بیش از ۹۹% موارد عفونت ایدز از طریق ارتباط ج ن س ی ، خون و یا مادر به جنین (یا شیرخوار) انتقال می یابد.
الف) انتقال ایدز از راه تماس ج ن س ی
تقریباً ۷۵ تا ۸۵% موارد ایدز از طریق تماس ج ن س ی انتقال می یابد. همچنانکه قبلاً ذکر شد، در زنان آلوده، ویروس ایدز در ترشحات زنانه (گردن رحم و مهبل) وجود دارد همچنین در مردان آلوده در ترشحات ج ن س ی (منی) وجود دارد و در پی تماس ج ن س ی ، مخاط تناسلی فرد مقابل (رحم، گردن رحم و مهبل در زن و مخاط پیشابراه در مرد) در تماس با ویروس قرار می گیرد و در نتیجه ممکن است ویروس از طریق مخاط وارد بدن شخص دیگر شود. به همین دلیل است که کان دم یکی از بهترین روشهای جلوگیری از انتقال ویروس ایدز است.
احتمال اینکه یکبار نزدیکی با فرد آلوده به ویروی ایدز، بیماری انتقال یابد، چقدر است؟
بر حسب اینکه فرد آلوده در چه مرحله ای از بیماری قرار داشته باشد و روی نزدیکی و وضعیت ایمنی فرد مقابل چگونه باشد، احتمال انتقال بیماری در پی یکبار نزدیکی با فرد آلوده از ۱/۰ تا ۱۶ درصد (بطور متوسط ۱۰%) متفاوت است. یعنی اگر فرد سالمی با یک بیماری ایدزی ۱۰ بار نزدیکی کند، به احتمال صد درصد (تقریباً حتماً) آلوده به ویروس ایدز خواهد شد (البته این بدین معنی نیست که فرد در نوبت دهم دچار ایدز می شود، بلکه ممکن است در همان نوبت اول هم دچار ایدز شود).
آیا روش نزدیکی تاثیری بر روی میزان سرایت بیماری ایدز دارد؟
بلی. هر چه صدمات ناشی از نزدیکی بیشتر باشد، احتمال انتقال بیماری بیشتر خواهد بود. بطوریکه در نزدیکی از راه مقعد احتمال انتقال بیماری ده برابر بیش از احتمال انتقال ایدز در نزدیکی از راه مهبل خواهد بود. به همین دلیل شیوع ایدز در میان هم جن س بازان مرد بسیار زیاد است (علت این مسئله، افزایش خطر صدمات مخاطی و در نتیجه برقرار ارتباط خونی است.)
آیا امکان انتقال ایدز از طریق معاشقه و بوسیدن وجود دارد؟
بطور کلی، اگر در تماس بین دو نفر ارتباط مخاطی (مثلا دهان به دهان) وجود نداشته باشد، احتمال ویروس ایدز به صفر خواهد رسید. بنابراین روبروسی، تماس جلدی (معاشقه) و امثال آن تقریباً بی خطرند.
بهترین روش جلوگیری از انتقال ایدز در ارتباط ج. ن. سی چیست؟
در حال حاضر بهترین روش جلوگیری از ایدز در نزدیکی، استفاده از کان دم است. البته بایستی از ارتباط دهان و سایز مخاطها (چشم، بینی و…) با خون و ترشحات بدن شخص آلوده جلوگیری شود.
همسر من مبتلا به هموفیلی است و چند سال پیش دراثر نزریق فاکتور انعقادی آلوده، دچار ایدز گردید. خوشبختانه با درمان بیماری وی تحت کنترل نسبی در آمده است. برای رفع نیازهای جنسی مان چه روشی را پیشنهاد می کنید؟
همچنانکه خود می دانید، بیماران هموفیلی بسیار مستعد خونریزی هستند و از طرفی سیستم ایمنی این افراد تا حدودی ضعیف می شود. این دو عامل باعث افزایش ریسک انتقال ویروس می شوند. بنابراین با این افراد بایستی کمی بیشتر محتاط بود. در کل، بهتر است از نزدیکی مستقیم خودداری شود و نیازهای جنسی به صورت سطحی رفع شود. اگر نیاز مبرم به نزدیکی مستقیم وجود داشته باشد، بهتر است از دو کان دم با هم استفاده شود. (نه به خاطر اینکه ممکن است ویروس از یک کان دم عبور کند، بلکه بخاطر اینکه ممکن است یک کان دم پاره شود و با نشتی داشته باشد) و در ضمن از تماس با ترشحات مخاطی اجتناب شود.
آیا کان دم در جلوگیری از ایدز بطور قطع و موثر و کارآمد است؟
خیر. بدلایل متعددی (از جمله ارتباط مخاطی و…) کان دم فقط تا ۹۰% از انتقال ایدز به طریق تماس ج ن س ی جلوگیری می کند.
ب) انتقال خونی ایدز
ویروس ایدز تقریباً همیشه و به میزان زیاد در خون افراد آلوده و یا بیمار وجود دارد و اگر فردی با خون چنین افرادی در تماس باشد، ممکن است آلوده به ویروس ایدز شود. برحسب اینکه نوع تماس چگونه باشد، احتمال انتقال ویروس، متفاوت خواهد بود (به سوالات زیر مراجعه کنید). آلودگی افراد در پی تزریق خون و یا محصولات بدست آمده از خون بیمار ایدزی مشخص ترین نمونه های انتقال خونی ایدز است.
من پرستار هستم، چند روز پیش پس از خونگیری از یک فرد آلوده به ویروس ایدز، سوزن مربوطه به دستم فرو رفت. در این رابطه احتمال انتقال ویروس و آلودگی چقدر است و چه اقداماتی باید انجام دهم؟
اگر یک وسیله یا شیئی آلوده (نظیر مورد سوال فوق) از راه پوست وارد بدن فرد دیگری شود (به اصطلاح در معرض قرار گرفتن از راه پوست یا (Percutaneous exposure) احتمال اینکه ویروس ایدز انتقال یابد کمتر از ۳/۰% خواهد بود (یعنی اگر این مساله برای حدود ۳۳۳ نفر اتفاق بیفتد، یک نفر به ویروس ایدز آلوده خواهد شد و یا به عبارتی اگر این اتفاق برای یک نفر ۳۳۳ بار اتفاق بیفتد ممکن است در یکی از دفعات آلوده به ایدز شود). اگر چه در بسیاری از بیماری ها و محاسبات حتی رقمهای ۱۰% هم بی اهمیت تلقی می شود ولی دراین حالت، بدلیل جدی و خطر ناک بودن بیماری، این رقم پایین هم حائز اهمیت است و به همین دلیل در این موارد توصیه می شود بلافاصله در اولین فرصت ممکن نیز ۶ هفته، ۱۲ هفته، ۲۴ هفته و سپس یکسال بعد از حادثه، آزمایش تشخیص لازم برای ایدز (و نیز هپاتیت) صورت گیرد و در صورت صلاحدید متخصص عفونی درمان با ۲ یا ۳ داروی ضد ویروس برای مدت ۴ هفته شروع شود.
در پی یک حادثه، خون فرد ایدزی روی دستم ریخته شد و اکنون از بابت مبتلا شدن به ایدز بسیار نگرانم. چه کاری باید بکنم؟
تماس خون و یا ترشحات یک فرد ایدزی با پوست سالم هیچ خطری به همراه ندارد و نباید نگران هیچ مسئله بود. فقط از بابت اطمینان خاطر در رعایت مسایل بهداشتی نکات زیر توصیه می شود:
۱- دستکش به دست کنید (و یا اینکه از فرد دیگری کمک بگیرید).
۲- با استفاده از دستمال کاغذی یا یک پارچه نخی تمیز خون روی پوست را به آرامی و ملایمت پاک کنید.
۳- ناحیه آلوده را با آب و صابون به مدت ۱ تا ۲ دقیقه بشویید.
۴- با ستفاده از محلول ضد عفونی کننده هیپوکلریت ۵/ درصد (یا هر محلول ضد عفونی کننده دیگری) محل را به مدت ۲-۱ دقیقه بشوئید. در صورت عدم دسترسی به محلول های فوق می توانید از آب لیمو یا سفید کننده های خانگی استفاده کنید. (در میان عموم مردم به وایتکس مشهور است). برای این منظور باید یک قسمت از محلول سفید کننده را داخل نه قسمت آب ریخت (مثلاً یک استکان وایتکس داخل نه استکان آب) و سپس با آن، محل را به مدت ۱ تا ۲ دقیقه شست.
توجه ایدز: ایدز فقط از راه تماس جنسی انتقال نمی یابد و بی جهت به بیماران ایدزی با دید منفی نگاه نکنید.
در صورت پاشیده شدن خون فرد آلوده به ویروس ایدز به داخل چشم یا دهان و یا بر روی پوست زخمی و ملتهب شخص دیگر، تکلیف چیست؟
در حالات فوق اجتماعی انتقال ویروس ایدز حدود ۰۹/۰ درصد خواهد بود (از هزار مورد اتفاق حدود یک نفر) و در چنین حالتی بایستی پس از شسشوی موضع (بر حسب مورد با آب خالی یا آب و صابون یا بتادین) همانند فرو رفتن سوزن آلوده به داخل پوست، آزمایش ایدز داده شود ولی نیازی به مصرف داروی ضدویروسی نیست (مگر اینکه فرد آلوده دچار بیماری حاد و فعال ایدز باشد).
نکته: استفاده از سوزنهای آلوده به صورت اشتراکی یکی از مهمترین علل شیوع ایدز در معتادین تزریقی است.
آیا امکان انتقال ویروس ایدز از طریق و سایل دندانپزشکی وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است چه نکاتی را بایستی رعایت نمود؟
بلی. امکان این مساله تقریباً به همان میزان فرو رفتن سوزن آلوده به درون پوست (وحتی کمی بیشتر است). به همین دلیل بایستی دندانپزشکان نکات زیر را رعایت نمایند.
۱- حتی المقدور از تجهیزات و وسایل (خصوصاً سر سوزن و سرنگ) یکبار مصرف استفاده کنند (از جمله سرلوله تخلیه آب دهان و…).
۲- وسایل چند بار مصرفی که در داخل دهان بیمار استفاده می شوند (نظیر مته، آینه و…) قبل از استفاده برای بیماری دیگری، حداقل به مدت یک دقیقه در داخل محلول گلوتارآلدئید و یا محلول هیپوکلریت سدیم ۵/۰ درصد گذاشته شوند و یا اینکه از طریق گرما (مثلاً بادستگاه اتوکلاو) ضد عفونی شوند.
۳- تا حد امکان، احتیاط لازم برای جلوگیری از صدمه زدن با مخاط دهان لثه بیمار مبذول شود (خونریزی اتفاق نیفتد).
توجه: در اعمال ترمیمی جراحی دهان و دندان از داندانپزشک خود بخواهید تا از وسایل یکبار مصرف استفاده کند.
آیا امکان انتقال ایدز توسط پشه وجود دارد؟
خیر. در مطالعه انجام شده امکان انتقال و سرایت ویروس ایذز توسط پشه دیده نشده است.
پ) انتقال ایدز از مادر به فرزند
در مادران حامله ایدزی، ویروس ایدز می تواند از جفت عبور کند و به جنین برسد. همچنین ویروس ایدز در مایع کیسه آب نیز ممکن است وجود داشته باشد. اما بیشتر موارد انتقال ایدز، در زمان زایمان رخ می دهد. زیرا در این زمان، بدلیل پاره شدن اتصالی جفت با جدار رحم، امکان انتقال خون مادر به نوزاد بالا خواهد بود.
نکته: قدرت سرایت ایدز از مادر به جنین (یا شیر خوار) بر حسب نوع ویروس متفاوت است. بطوریکه، میزان انتقال در HIV-1 حدود ۴۰% و در نوع HIV-2 حدود ۱% است.
آیا ایدز از راه شیر قابل انتقال است؟
بلی. ویروس ایدز در شیر نیز یافت می شود ولی میزان انتقال از این طریق کم می باشد. البته نوک پستان نیز از جنس مخاط است. لذا امکان انتقال ویروس از طریق مکیدن نوک پستان نیز وجود دارد (هرچند احتمال آن بسیار کم است).
آیا در استخرهای عمومی، امکان انتقال ویروس ایدز وجود دارد؟
چون داخل آب استخرهای عمومی، آب ژوال (هیپوکلریت سدیم و به اصطلاح عامیانه، کلر) اضافه می کنند که باعث نابودی ویروس می شود، لذا در این حالت ویروس ایدز انتقال نمی یابد.
آیا در استفاده از لوازم بهداشتی شخصی دیگران، خطر انتقال ایدز وجود دارد؟
بلی. استفاده مشترک از لوازم شخصی که امکان آلوده شدن آنها به خون وجود دارد (نظیر تیغ و ماشین اصلاح، مسواک و…) می تواند موجب انتقال ویروس ایدز شود.
آیا ویروس ایدز در معاشرت روزمره قابل انتقال است؟
برای اینکه به این سوال پاسخی جامع و کامل بدهیم، باید کمی به عقب برگردیم و موضوع را کمی بیشتر باز کنیم. همچنانکه ذکر شد، شرط لازم برای انتقال ویروس ایدز، تماس ویروس با مخاط (سالم یا آزرده) و یا پوست صدمه دیده (نه سالم) است. اما برای اینکه ویروس حتماً انتقال یابد، تماس تنها کافی نیست و عوامل متعدد دیگری (نظیر شدت بیماری در فرد آلوده، وضعیت سیستم ایمنی شخص آلوده و فرد در تماس، تعداد ویروسهای در تماس و…) در میزان احتمال انتقال ویروس دخیل هستند. در آمیزش جنسی چون تعداد ویروسها در ترشحات مهبل و گردن رحم (و منی در مردان) بسیار بالا است و از طرفی شرط لازم (تماس ویروسی با مخاط یا بافتهای عمقی) نیز وجود دارد و در ضمن طول مدت تماس زیاد است، لذا امکان انتقال ویروس پس از هر نزدیکی، بسیاربالاست (حدود ۱۵%). حال ببینیم این مساله در معاشرتهای روزمزه نظیر دست دادن، روبوسی، قرار داشتن در یک اتاق، در آغوش گرفتن و امثال آن چگونه است. همانطور که گفته شد، اگر چه در بزاق (آب دهان)، عرق، اشک و ادرار فرد آلوده ویروس نیز وجود دارد اما به چند دلیل امکان انتقال ویروس از این طریق بسیار بسیار کم و تقریباً غیر ممکن می باشد. اولاً تعداد ویروسها در این مایعات بسیار کم است؛ ثانیاً شرط لازم برای انتقال ویروس تقریباً وجود ندارد (ویروس قادر) به عبور از پوست سالم نیست)؛ ثالثاً مدت تماس کم می باشد. حتی اگر تماس طولانی باشد باز هم این احتمال نیز نزدیک به صفر خواهد بود، مگر اینکه در سطح پوست صدمات غیر قابل رویت (میکروسکوپیک) وجود داشته باشد و یا اینکه فرد آلوده به ویروس در مرحله حاد و شدید بیماری باشد.
توجه: ویروس ایدز از طریق هوا و پشه انتقال نمی یابد.
نکته: امروزه با انجام آزمایش بر روی خونهای اهدایی، امکان انتقال ویروس ایدز از این طریق تقریباً از بین رفته است.
علائم و نشانه های ایدز
چه مدت پس از آلوده شدن به ویروس ایدز شخص بیمار می شود؟
تقریباً در تمامی بیماری های عفونی (از جمله ایدز) شخص بلافاصله پس از آلوده شدن به میکروب دچار ناراحتی و بیماری نمی شود بلکه مدت زمانی طول می کشد که به آن دوره کمون یا دوره نهفتگی (Incubation Period) گفته می شود و در مورد ایدز (دز واقع، آلودگی به HIV) از ۱ تا ۱۲ هفته متفاوت است (بطور متوسط ۲ تا ۴ هفته). این بدین معنی است که فردی که به ویروس ایدز آلوده می شود ۱ تا ۱۲ هفته بعد علایم و نشانه های بیماری در وی ظاهر می شود.
آیا همه افرادی که به ویروس ایدز آلوده می شوند، بیماری در آنها ظاهر می شود؟
خیر. فقط در ۸۰ تا ۹۰% افراد آلوده به HIV، علایم و نشانه های بیماری ظاهر می شود.
شخص آلوده به ویروس ایدز، دچار چه علایمی می شود؟
علایم و نشانه های آلودگی به ویروس ایدز بسیار متفاوت و وسیع است (جدول ۱-۱) و در اکثر موارد در اوایل نه پزشک و نه بیمار به فکر بیماری ایدز نمی افتد و بیشتر یک عفونت ویروسی شدیدتر از معمول [نظیر تب و لرزه، ضعف و بیحالی، درد عضلانی، سردرد، سوزش یا دردگلو، بثورات (ضایعات) جلدی، درد شکم و یا اسهال] را در ذهن تداعی می کند.
اگر علایم و نشانه های فوق الذکر وجود داشته باشد آیا باید به فکر ایدز باشیم؟
خیر. علایم و نشانه هایی که در بالا ذکر شد در بسیاری از بیماریهای عفونی (و حتی غیر عفونی) دیده می شود. و نبایستی بی جهت نگران بود. اما اگر دو ویژگی زیر وجود داشت، آنگاه بایستی به فکر آلودگی به ایدز باشیم:
۱- سابقه تماس مشکوک وجود داشته باشد: اتفاق و یا عملی که خطر انتقال ویروس ایدز وجود دارد (نظیر تماس ج ن س ی با فرد ناشناس و مشکوک و…) (به مطالب قبلی مراجعه کنید).
۲- بیماری خصوصیات غیر عادی داشته باشد: از ویژگی های عفونت HIV غیر عادی بودن آن است. مثلاً ممکن است از شخص بیش از یک ماه گلودرد داشته باشد و با درمانهای معمول بهبود نیابد و یا اینکه بیش از سه ماه اسهال داشته باشد و علتی برای آن یافت نشود و یا اینکه دچار زخمها و عفونتهای قارچی دهان شود. بطور کلی، در هر اختلال و بیماری که بیش از ۱ تا ۳ ماه طول بکشد و با بررسی های مختلف علت آن مشخص نشود (خصوصاً اگر ارتباط ج ن س ی با افراد مشکوک یا مسافرت به نواحی شایع ایدز وجود داشته باشد) باید به فکر عفونت با ویروس ایدز بود و آزمایشات تشخیصی به عمل آید.
توجه: در یک تا دوماه اول آلودگی به ویروس ایدز (یعنی زمانی که هنوز فرد آلوده بیمار نشده است) بالاترین خطر انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.
سرانجام کسانی که به ویروس ایدز آلوده می شوند، چیست؟
رفتار ویروس ایدز در افراد مختلف بسیار متغیر و متفاوت است. بطور کلی، اگر افراد آلوده به ویروس ایدز تحت درمان قرار نگیرند، نیمی از آنها (۵۰% تا ۶۰%) ظرف ۵ تا ۱۰ سال دچار ایدز می شوند، یک سوم افراد (حدود ۳۰ تا ۴۰%) دچار بیماریها و یا اختلالات دیگر، ولی خفیف تر از ایدز می شوند و ۵% تا ۲۰% بقیه نیز همچنان بدون علامت باقی می مانند (ویروس در داخل بدن شخص وجود دارد ولی هیچ ناراحتی و بیماری خاصی بوجود نمی آید و شخص سالم می باشد ولی می تواند بیماری را به دیگران منتقل نماید).
جدول ۱-۱: شیوع علایم و نشانه های آلودگی به ویروس ایدز
علایم و نشانه های عفونت شیوع (درصد بیماران)
تب ۸۰%تا ۹۰%
ضعف و خستگی ۷۰% تا ۹۰%
بثوارت (ضایعات) جلدی ۴۰% تا ۸۰%
سردرد ۳۲% تا ۷۰%
بزرگ شدن غدد لنفاوی ۴۰% تا ۷۰%
التهاب و دردگلو ۵۰% تا ۷۰%
درد عضلات یا مفاصل ۵۰% تا ۷۰%
تعوع، استفراغ یا اسهال ۳۰% تا ۶۰%
عرق شبانه ۵۰%
التهاب پرده های مغز (مننژیت) ۲۴%
زخمهای دهانی ۱۰% تا ۲۰%
زخمهای تناسلی ۱۰% تا ۲۰%
کاهش پلاکت های خون ۴۵%
کاهش گلبولهای سفید خون ۴۰%
افزایش آنزیمهای کبدی ۲۱%
با توجه به توضیحات بالا، به چه مواردی از عفونت HIV، ایدز گفته می شود؟
اصولاً به موارد استقرار یافته و پیشرفته آلودگی به HIV که همراه با برخی از سرطانهای غیر معمول (نظیر سارکومی کاپوسی) یا عفونت های غیرعادی و فرصت طلب (نظیر عفونت ریوی یا پنوموسیتی کارینی) باشد، ایدز گفته می شود. علت تفاوت قایل شدن بین آلودگی به ویروس HIV با اصطلاح ایدز در این است که طول عمر افراد مبتلا به ایدز بطور متوسط ۵ سال است ولی طول عمر افرادی که آلوده به ویروس ایدز می شوند از ۱۵ تا ۵۰ سال متفاوت است.
تشخیص ایدز
آلودگی به ویروس ایدز چگونه تشخیص داده می شود؟
رایج ترین آزمایش شناسایی ویروس ایدز، اندازه گیری پادزهر (آنتی بادی) تولید شده توسط بدن بر علیه ویروس HIV (موسوم به HIV- Antibody) به روش ELISA است. اگر تست آنتی بادی HIV مثبت باشد آنگاه آزمایش یک بار دیگر تکرار می شود و تست اختصاصی تر به روش Wester blot (یا Immunoblot) و یا (HIV-1 RNA Test) صورت می گیرد تا عفونت بطور قطع تایید شود و ارزیابی از وضعیت بیماری بدست آید.
آیا ممکن است فردی به ویروس ایدز آلوده باشد، اما آزمایش شناسایی ویروس ایدز (یعنی تست HIV- Antibody) در او منفی باشد؟
بلی. همانطور که گفته شد، تشخیص آلودگی به ویروس ایدز از طریق اندازه گیری آنتی بادی تولید شده در بدن شخص بر علیه ویروس HIV صورت می گیرد. تولید آنتی بادی در بدن مدت زمانی طول می کشد و اگر در این زمان (۵ تا ۶ هفته اول آلودگی) آزمایش انجام شود، ممکن است منفی باشد. به همین دلیل در مواردی که شک به آلودگی HIV وجود دارد (نظیر مسافرت خارجی و ارتباط جنسی با افراد مشکوک یا فرورفتن سوزن آلوده به پوست و امثال آن) تست HIV آنتی بادی ۶ هفته، ۱۲ هفته و ۲۴ هفته بعد تکرار می شود (البته امروزه روشهای حساستری دست شده اند که قادرند در همان چند روز اول آلودگی، ویروس را شناسایی کنند).
نکته: ساده ترین روش برای کسانی که می خواهند خود را تست کنند، مراجعه به پایگاههای سازمان انتقال خون و اهدای خون است، زیرا سازمان انتقال خون بطور رایگان بر روی خونهای اهدایی آزمایشات تشخیص HIV و برخی از عفونتهای دیگر (از جمله هپاتیت بی و سی) را انجام می دهد.
توصیه های پزشکی به مبتلایان به ایدز
ترس، نگرانی و افسردگی در پی آگاهی از آلودگی به ویروس ایدز امری طبیعی است ولی اجازه ندهید آنها بر شما غلبه کنند، زیرا تمامی مطالعات نشان داده اند ترس، اضطراب و افسردگی بر روی سیستم دفاعی بدن اثرات بسیار بدی داشته و اگر خود بیماری شما را از پای در نیاورد، آنها شما را از بین خواهند برد. با رعایت دستورات پزشک معالجتان و داشتن روحیه خوب و امید می توان بر بسیاری از بیماریهای به ظاهر غیر قابل علاج (از جمله سرطان و ایدز) غلبه کرد.
افراد نزدیک خانواده (آنهائیکه با شما زندگی می کنند)، فردی که با او نزدیکی داشته یا دارید و پزشک و دندانپزشک را از بیماری خود مطلع سازید. اگر اینکار برای شما مشکل یا درد سر آفرین است، مساله را با پزشک معالج یا یک مشاور با تجربه در میان بگذارید.
توجه: پزشکان یا دندانپزشکان به صرف آلوده یا مبتلا بودن به ایدز هیچگاه از درمان شما باز نمی زنند (مگر اینکه در رابطه با خود بیماری ایدز باشد که بایستی توسط متخصص همان اختلال و ناراحتی اختصاصی درمان صورت گیرد).
از یک رژیم غذایی سالم و مقوی (خصوصاً مصرف کافی سبزی و میوه های تازه، گوشت سفید) پیروی کنید و از مصرف الکل و استعمال دخانیات جداً بپرهیزید.
ورزش یا فعالیت بدنی منظم داشته باشید و به میزان کافی بخوابید.
طبق دستور پزشک معالج، معاینه و آزمایشات دوره ای را بطور مرتب رعایت نمایید و بدون نظر پزشک هیچ تغییری در دارویهای خود ندهید.
کلیه تمهیدات لازم را برای جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران بکار ببندید ولی بی جهت وسواس زیاد به خرج ندهید (به مبحث راههای انتقال ایدز مراجعه کنید).
نکته: استفاده از داروهای طبیعی در بهبود ایدز تا حدود زیادی کمک کننده است. در این رابطه با یک متخصص طب جایگزین یا مکمل (Alternative Medicine) با تجربه مشاوره کنید.
آیا ایدز واکسن دارد؟
از همان اوایل شناسایی ایدز، تلاش در جهت تهیه واکسن آن شروع شد ولی متاسفانه هنوز نتوانسته اند یک واکسن استاندارد برای آن تهیه کنند. اما امید است در ۱۰ سال آینده واکسن نیز برای استفاده همگان تهیه و در دسترس عموم قرار گیرد.
آیا ایدز قابل درمان است؟
خوشبختانه امروزه داروهای نسبتاً موثر و کارآمدتری تهیه و به بازار عرضه شده اند و از زمان آلوده شدن به ویروس هر چه زودتر درمان شروع شود (حتی آنهایی که فقط آلوده به ویروس ایدز هستند ولی بیماری ندارند)، پاسخ به درمان و احتمال بهبودی بیشتر خواهد بود. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر هیچیک از داروهای در دسترس قادر به معالجه قطعی بیماری (ریشه کن کردن ویروس از بدن) نیستند و فقط باعث بهبود نسبی و افزایش طول عمر بیماران می شوند.
آنچه مسلم است این است که تا کنون هیچ درمان قطعی برای بیماری ایدز یافت نشده است . در حال حاضر چندین داروی ضد ویروس در این بیماری مورد استفاده قرار می گیرد که باید به صورت ترکیب چند دارو مصرف شود. این داروهای ضد ویروسی زمان پیشرفت آلودگی به ویروس HIV به سمت بیماری ایدز را طولانی تر می کنند و همچنین موجب امید به زندگی طولانی تر در افراد آلوده می شوند. ولی درمان های جدید فوق العاده پر هزینه هستند و نیازمند مقدار مصرف دشوار و دقیقی هستند ( ۲۰ قرص یا بیشتر در زمان معین ) و اغلب دارای عوارض جانبی نامساعدی می باشند . ویروس HIV نیز با تغییر شکل های مکرر نسبت به اثر داروها مقاوم می شود. درمان هایی نیز برای پیشگیری یا درمان عفونت ها و بیماری های وابسته به ایدز در دسترس می باشد که به افزایش طول عمر بیماران کمک می کند .
روز جهانی ایدز
از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها روز اول دسامبر هر سال به عنوان روز جهانی ایدز نامگذاری شد و هر ساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود ،هدف عمده از این کار این است که به عموم مردم یادآوری شود که HIV از بین نرفته‌است و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.
در روز جهانی ایدز مردم لباسهایی مزین به روبان قرمز بر تن می‌کنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که به تعهد و پایبندی و حمایت آنها مورد نیاز است.
