بارها این تیتر را زده ایم: <<جوانان فراموش شده اند>> اما همچنان تکرار آن لازم است زیرا چه از نظر بودجه و چه از نظر حمایت های معنوی در جامعه، جوانان آخرین گروه این کشور هستند. گاهی اوقات با رخ دادن حادثه یا اتفاقی نام جوانان سر زبان ها می آید و به سرعت فراموش می شود. مساله اوقات فراغت، ازدواج، مسکن و اشتغال از مهم ترین مشکلات جوانان است که با وجود گذشتن دو سال از دولت تدبیر و امید همچنان اقدام برای رفاه جوانان در نظر گرفته نشده است. با اتفاقات یا پدیده هایی مثل ازدواج سفید، مرگ مرتضی پاشایی یا کاهش آمار ازدواج، جوانان مطرح می شوند و جامعه شناسان و کارشناسان شروع به تحلیل آنها می کنند. بارها در بخش های مختلف جوانان، صدای تغییر نسل خودشان را به گوش مسوولان و مردم رسانده اند اما کار آنها پیشرفتی نداشته و هرروز حس می کنند جامعه آنها را بیشتر طرد می کند یا خوشبینانه بگوییم از کنار مسائل آنها بی اهمیت عبور می کنند. برای تحلیل و بررسی اتفاقات مربوط به جوانان و مسائل مربوط به وزارت ورزش و جوانان با دکتر محمود گلزاری، معاون ساماندهی امور جوانان در وزارت ورزش و جوانان گفت وگو کردیم. گلزاری همواره به حقوق جوانان در جامعه توجه کرده است و برای پیشرفت امور جوانان تلاش زیادی انجام داده است. اما به گفته خودش همکاری نکردن دستگاه های مختلف کشور و بعضی از گروه ها باعث شده تا کارها و برنامه های آنها جلو نرود. از اخرین مشکلات بر سر راه وزارت ورزش و جوانان عدم امکان توقف سایت های همسر یابی است که به گفته خود گلزاری تعداد آنها به ۳۰۰ سایت می رسد. و او اینک قصد دارد یک سایت قانونی برای این کار و تشویق جوانان به ازدواج راه بیندازد .
امروز همه بر ادغام نادرست حوزه ورزش و جوانان صحه می گذارند. اخیرا مطلبی را دیدم از جناب آقای هاشمی طبا، رییس سابق سازمان تربیت بدنی که از رییس جمهور خواسته بود سازمان تربیت بدنی را احیا کند. این چه ادغامی است که در حوزه جوانان همه می نالند و حالا صدای ورزشی ها هم دارد درمی آید
هم اکنون سه طرح ایجاد مراکز تخصصی و فنی اشتغال، تشکیل جوانسراها و المپیاد شغلی در دستور کار کمیته اشتغال و مسکن جوانان قرار دارد تا بتوانیم به معضل اشتغال جوانان از نگاهی متفاوت توجه کنیم. مراکز تخصصی و فنی کار و اشتغال می تواند یکی از عوامل بهبود فضای کسب و کار باشد و در شرایط فعلی معقول ترین روش افزایش بهره وری در تولید است
اخیرا با درگذشت خواننده جوانی با نام مرتضی پاشایی روبه رو بودیم. جامعه شناسان معتقدند که قهرمانان نسل جوان ما از آدم های سیاسی جدا شده اند و به سمت هنرمندان آمده اند و این نشان دهنده درون شان است. شعرهای مرتضی پاشایی به شدت غمگین است و امیدی در آن نیست. شبکه های اجتماعی در یک سالی که ایشان سرطان داشتند خیلی فعال بودند و قطعا در این زمینه نقش داشتند. مسوولان آیا متوجه هستند که جوان های ما با این گرایش دارند یک سری مفاهیم را می رسانند؟
نمی دانم اما امیدوارم که متوجه باشند. ما در جشن بخشش که در خرداد سال ۹۲ برگزار شد و شخصیت هایی چون جناب سید حسن خمینی، سرکار خانم ابتکار، وزیران محترم ورزش و فرهنگ، بسیاری از قضات و مقامات قضایی، برخی اساتید حوزه و دانشگاه به همراه جمعی از هنرمندان و ورزشکاران که در گرفتن عفو فعالیت داشتند در آن حضور پیدا کردند از مرتضی پاشایی دعوت کردیم که خواننده جشن باشد. او همان زمان با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کرد و در دوران درمان خود بود اما با رویی گشاده این دعوت را پذیرفت. در همان زمان برخی مسوولان اجرایی جشن بخشش به من گفتند سالن در زمان اجرای مرحوم پاشایی دو بخش شده بود. بخش ابتدایی تالار وحدت که بیشتر مقامات و شخصیت ها نشسته بودند و بخش عقب تر جوانان حاضر در مراسم. نیمه اول سالن در زمان اجرا واکنشی نشان نمی داد و شاید حتی نمی دانستند که این خواننده با بیماری سرطان در حال مبارزه است. اما چند ردیف عقب تر برخی جوانان سالن شعرها را زیر لب زمزمه می کردند و بعضی حتی اشک می ریختند. در نخستین ساعاتی هم که این جوان هنرمند فوت کرد در اینستاگرامم درگذشت ایشان را تسلیت گفتم و نخستین مقام دولتی بودم که اظهارنظر کردم. من هم قبول دارم که پدیده مرتضی پاشایی باید از زوایای مختلف بررسی شود. برنامه یی را شبکه سوم سیما در نظر دارد درباره تفاوت های بین نسلی دهه های ۵۰ ، ۶۰ و ۷۰ بسازد. پژوهشگران این برنامه پیش ما آمدند و من برای اینکه با آنها همکاری کنیم از یک دانشجوی خوب دهه ۷۰ دعوت کردم و بخشی از تحقیقات را به او دادم و نگاهش را خواستم. دختری ۲۱ ساله بود که حرف جالبی زد. گفت ما دهه هفتادی ها افرادی هستیم که هیچ مرجعی نداریم، نه اینکه قبول نداریم بلکه برای ما مراجع رسمی علمی و فرهنگی و الگوهای ورزشی و هنرمندان رنگ باخته اند. نه سیاسیون و نه مذهبیون و نه ورزشکاران دیگر مرجع ما دهه هفتادی ها نیستند. با ناراحتی هم می گفت که ما آدم های بی تکیه گاه و سرگردانی هستیم. این مساله آسیب می زند. می گفت افرادی مثل مرتضی پاشایی انگار به این سرگردانی و سرگشتگی ما نزدیک ترند و خود او هم همین گونه بود و برای همین می تواند برای ما نه اینکه مرجع باشد بلکه نشانه یی از همذات پنداری ما باشد تا در پشت جنازه اش فریاد غربت و سرگشتگی سر دهیم. می گفت ما بچه های بدی نیستیم اما شماها را قبول نداریم. به خودمان هم فشار آوردیم که شما را باور کنیم اما نمی شود. به نظرم مرتضی پاشایی نماد یک نسل است نه شخص مرتضی پاشایی بلکه پدیده پاشایی که نمایانگر و نشانگر سرگشتی است. نمی گویم بی هویتی یا حتی ناامیدی، بلکه می گویم سرگشتگی و مقداری هم بی تکیه گاه بودن دهه هفتادی ها را نشان می دهد. پدیده مرتضی پاشایی باعث شد تا ما متوجه شویم مثل اینکه میلیون ها جوان ما این گونه اند. این جمعیت نه طغیانگرند و نه پدیده سیاسی اند بلکه تک تک اینها سرگشتگی دارند و در عین حال بچه های خوبی هستند. خیلی از این بچه ها ظاهر عصیانگری دارند اما درون شان دنیایی پر از غم است. این موضوع بسیار نگران کننده است. به نظر من وضعیت جوانان با این موضوع پدیدار و نشان داده شد. روانشناسان بحثی دارند با عنوان آزمایش های فرافکن مثلا هنر، خصوصیت فرافکنی درون انسان ها را دارد، بنابراین من معتقدم که پاشایی درون جوانان ما را نشان داده است و کمکی به ما است و می تواند مثل یک تست باشد. مثلا تست معروف لکه های جوهر که یک کاغذی می دهند تا فرد با نقاشی کردن روی آن یا نگاه کردن به نقاشی آن، درونش مشخص شود، به نظر من مرتضی پاشایی یک ابزار تشخیصی فرافکن است که ما متوجه شویم درون جوان ها چه می گذرد.
قدرت شبکه های اجتماعی در این بین بار دیگر دیده شده است. در این شرایط، استقبال جوانان از این شبکه های اجتماعی و مقابله مسوولان را چگونه می بینید؟
اول باید اعتماد ایجاد شود. شبکه های اجتماعی گویی صدها هزار نفر را یک جا جمع کردند و انگار اعتماد به آن بیشتر از من واقعی است و خود این هم قابل بحث است که گویی اعتماد به مجاز بیشتر از اعتماد به واقع می شود که باید بررسی شود.
اشتغال یکی از مطالبات اصلی جوانان است. شما در وزارت ورزش و جوانان برای حل این مشکل چه کرده اید؟
انتظار جامعه جوان کشور از ما این است که برای اشتغال آنان گام های اساسی برداریم. البته معاونت جوانان در سطح اقتصاد کلان فقط می تواند به جامعه گزارش دهد. اما در ذیل کمیته های تخصصی ستاد ملی ساماندهی امور جوانان مباحث موثری در خصوص اشتغال صورت گرفته است. دو کمیته اشتغال و مسکن جوانان و کمیته فضای مجازی جوانان از پویاترین و کاربردی ترین کمیته های تخصصی هستند که هر دو روی مساله اشتغال تمرکز دارند. هم اکنون سه طرح ایجاد مراکز تخصصی و فنی اشتغال، تشکیل جوانسراها و المپیاد شغلی در دستور کار کمیته اشتغال و مسکن جوانان قرار دارد تا بتوانیم به معضل اشتغال جوانان از نگاهی متفاوت توجه کنیم. مراکز تخصصی و فنی کار و شغل می تواند یکی از عوامل بهبود فضای کسب و کار باشد و در شرایط فعلی معقول ترین روش افزایش بهره وری در تولید است. جوانان در مسیر اشتغال یابی به حمایت های ویژه یی نیاز دارند تا بتوانند متناسب با استعدادهای خود در مراکز شغلی صلاحیت دار مشغول فعالیت شوند و این مراکز مشاوره می توانند حلقه واسطی بین جوانان جویای کار و کارفرمایان باشند. تاکید ما بر تولید دانش و افزایش توانمندی جوانان است و طرح هایی مانند مراکز مشاوره اشتغال می تواند به این موضوع کمک موثری کند چرا که در کشورهای پیشرفته نیز این مراکز وجود دارند و توانسته اند اقدامات خوبی را نیز انجام دهند. کمیته تخصصی فضای مجازی نیز تمرکز خود را بر موضوع فضای مجازی با رویکرد فرهنگ سازی استفاده از فضای مجازی و موضوع اشتغال قرار داده است. طرح ملی توانمندسازی جوانان برای کسب و کارهای فضای مجازی تدوین شده و منتظر تصویب آن و انجام مراحل قانونی اجرای این طرح هستیم.
بحث ازدواج یکی از مهم ترین بحث های این معاونت است و در این میان، پدیده ازدواج سفید نیز مدتی است در گفته های مسوولان انعکاس زیادی دارد. به نظر شما چه سیاستی باید در مقابل این پدیده اتخاذ شود؟
باید توجه کرد که پدیده های مختلفی در جامعه وجود دارد اما اینکه میزان گستردگی این پدیده ها چقدر است تا بتوانیم آنها را آسیب جدی تلقی کرد و در مقابل آنها سیاست های پیشگیرانه و پیشروانه اتخاذ کرد، بحث دیگری است. داشتن شاخص در خصوص برنامه ریزی برای آسیب های اجتماعی امری ضروری است. طلاق هم آسیب است و ثبت می شود و سازمان ثبت احوال مرتب آمار می دهد که آیا این آسیب به طور منظم رو به افزایش یا کاهش است. اعتیاد را نیز می توان ازطریق آمار دستگیر شدگان مشخص کرد. حتی پدیده هایی مثل خشونت هایی که منجر به دستگیر شدن می شوند مشخص است و ثبت می شود. بحث ازدواج سفید در حالی مطرح می شود که شاهد هستیم پدیده هایی مثل انواع انحرافات دیگر نیز در کشور وجود دارد و تعدادشان خیلی بیشتر از ازدواج سفید است اما نه پدیده شده است و نه به عنوان آسیب از آنها نام برده می شود. من معتقدم هیچ منبعی در کشور برای ثبت این نوع ازدواج نداریم البته در کشورهای دیگر وجود دارد. اما در ایران وجود ندارد بنابراین افرادی که می گویند این نوع ازدواج خیلی زیاد است باید آمار ارایه کنند و بگویند بر اساس کدام شاخص کمی یا زیادی آن را تشخیص داده اند. نکته دیگر این است که اگر از مردم سوال شود آیا در خانواده شما یا نزدیکان شما دختر و پسری را می شناسید که بدون عقد شرعی در حال زندگی اند؟ شاید کمتر از این موضوع مطلع باشند .
بنابراین شما معتقدید که آمار ازدواج سفید در ایران پایین است؟
بله به نظر من آنقدر کم است که نه مردم می شناسند و نه متخصصان گزارش داده اند و جای رسمی هم برای ثبت ندارد. به همین دلیل به نظر من آنقدر کم است که نباید به آن دامن زد چرا که این کار خودش باعث اشاعه آن می شود. نکته دیگری که در این مبحث خلط شده است ازدواج سفید با خانه مجردی است. ازدواج سفید از اینجا آمده است که شناسنامه دو طرف سفید است یعنی دو نفر هستند که با هم همسرند و آدم های بی بند و باری نیستند و نباید آنها را با مفهوم برخی از خانه مجردی که در آن آدم هایی هستند که انواع و اقسام فسق و فجور را انجام می دهند، یکی دانست.. همین الان خانه مجردی بیشتر از ازدواج سفید است. پس خانه مجردی با ازدواج سفید متفاوت است. خود خانه های مجردی هم دو دسته است، هم سالم است و هم پرآسیب. سالم آن است که پدر دختر یا پسر دانشجو در تهران یا شهرستان خانه یی برای فرزندش اجاره کرده است تا ادامه تحصیل دهد. برخی مسوولان وزارت کشور اعلام کرده بودند دخترانی که در خانه های مجردی زندگی می کنند زیادند اما باید توجه کرد که این تعداد، به معنای فراری شدن از خانه نیست. بسیاری از آنها زندگی دانشجویی دارند. یا مثلا جوانی کارگر است و با دوستش زندگی می کند یا نمونه هایی از این دست اما خانه های مجردی پرآسیب که یک نفر در آن زندگی نمی کند و انواع و اقسام آسیب ها را هم دارند پدیده یی جدی است و باید با آن مبارزه کرد. اغلب ازدواج های سفید در غرب رخ می دهد اما خانواده ها می دانند که فرزندشان بدون ثبت ازدواج در جایی در حال زندگی اند و نام آن را به هم باشی، هم بالینی، هم خانگی و… ترجمه کرده اند. من قصد تایید ازدواج سفید را ندارم. این ازدواج ها در غرب نیز مشکل ایجاد کرده و آسیب های آن مورد مطالعه قرار گرفته است. اما تاکید می کنم که محل تجمیع فسق و فجور و بی بند و باری به معنای برخی خانه های مجردی نیست. ما حتی آماری نداریم که مشخص کند آیا این ازدواج های سفید در ایران، با آگاهی خانواده انجام می شود یا خیر؟ در مراکز مشاوره انحرافات اجتماعی بسیاری که برخی از آنها واقعا نیز نادر است هم دیده می شود. اما اینکه چرا در این یک سال به این موضوع تا این حد پرداخته شده جای سوال دارد. یکی از نگرانی های جدی من این است که بیان طرح ازدواج سفید برای ناامن کردن جامعه و ذهنیت دادن به افراد در جهت تخریب ارزش ها در این دولت باشد. صاحبنظران متعددی در ایران گفته اند که این پدیده در کشور کم است و آمار نداریم و حتی آنقدر کم است که ما نباید به مقابله پیشگیرانه با آن برویم ولی عده یی باز این موضوع را دوست دارند پررنگ جلوه دهند. به نظرم نباید این داستان را وارد هیاهوهای سیاسی کنیم. من در مصاحبه مطبوعاتی سال گذشته ام با سوالی درباره ازدواج سفید روبه رو شدم. در آن روز هم گفتم که من هم خانگی را نقد می کنم و گفتم که چه آسیب هایی دارد و گفتم که در ایران کم است اما اگر هم باشد می شود آن را با رویکردهای فقه پویای شیعه به خانواده برگرداند اما دوستان گفتند که دکتر گلزاری ازدواج سفید را تایید و بقیه ازدواج ها را سیاه نامیده است. من هم تمام حرف های رسانه هایی که درست و نادرست از سخنان من را منتشر کرده بودند در یک جزوه آوردم و به کمیسیونی مربوط به آسیب های اجتماعی که در دفتر مقام معظم رهبری تشکیل می شد، دادم. در سایت دولت هم نوشتم که من مخالف ازدواج سفیدم و آمارش هم اینقدر نیست و حرف های من هم این نیست. اما حالا ببینید که می گویند چرا آقای گلزاری می گوید ازدواج سفید نیست؟! از آغاز این دولت این پروژه دارد می چرخد. یکی از کارشناسان گفته است که بخشی از این ۳۰ درصد دختران مجرد حتما ازدواج سفید کرده اند. این جمله خیلی توهین آمیز است. چرا باید فکر کنیم هر دختر جوان مجردی به سمت ازدواج سفید می رود و چقدر علمی است و با کرامت دختران ما همسان است؟ اگر می گویند تعدادش زیاد است بیایند آمار بدهند. یا اگر هر کار پژوهشی در این سال ها انجام داده اند منتشر کنند تا بتوانیم بر مبنای آن برنامه پیشگیری را تدوین کنیم. نمی شود عده یی مدام بگویند این شیوه ازدواج در کشور خیلی زیاد است یا رو به رشد است اما برای ادعای خود نتوانند مستندات بیاورند. البته آنجا که چهره های سیاسی وارد میدان می شوند می توان از اهداف شان آگاه شد اما انتظار از چهره های دانشگاهی این است که همواره مستندات علمی خود را در تبیین پدیده ها اعلام کنند. نکته آخر این است که بر فرض ازدواج سفید زیاد باشد آیا وظیفه یی بر گردن وزارت ورزش و جوانان است؟ الان از هر پنج ازدواج یکی منجر به طلاق می شود، در تهران از هر سه ازدواج یکی منجر به طلاق می شود و آمار سالانه ۱۶۰ هزار طلاق را ایجاد کرده است. مگر وزارت ورزش و جوانان مسوول است؟ متولی این آسیب ها کیست؟ یک معاونت در کل دستگاه های کشور؟ در حوزه ازدواج و خانواده در حال حاضر ۱۱ میلیون جوان در آستانه ازدواج داریم که مهم ترین وظیفه معاونت جوانان برنامه ریزی برای آنهاست.
آخرین خبر از طرح تفکیک جوانان از ورزش چیست؟
امروز همه بر ادغام نادرست حوزه ورزش و جوانان صحه می گذارند. اخیرا مطلبی را دیدم از جناب آقای هاشمی طبا، رییس سابق سازمان تربیت بدنی که از رییس جمهور خواسته بود سازمان تربیت بدنی را احیا کند. این چه ادغامی است که در حوزه جوانان همه می نالند و حالا صدای ورزشی ها هم دارد درمی آید. من بارها گفته ام که کار مجلس هشتم تنها یک ادغام نبود. حوزه جوانان را مثله کردند. امروز معاونت جوانان در خود وزارتخانه دستش از داشته های سابق خودش کوتاه است. در همین بودجه سال ۹۴ در حوزه جوانان، پژوهش ها و مطالعات در زمینه امور جوانان، حمایت از پایان نامه های مرتبط با امور جوانان و حمایت از فعالیت های جوانان ایران در حوزه بین الملل پیش بینی شده اما تصمیم گیری در این حوزه ها هم با معاونت جوانان نیست. در وزارت ورزش معاونت جوانان یکی از هفت معاونت است. شخص وزیر هم که از چهره های دانشگاهی شناخته شده در ورزش است. معاونت ورزش قهرمانی، ورزش همگانی و بانوان که به صورت مشخص فعالیت ورزشی می کنند. معاونت حقوقی که جناب آقای دکترخادم مسوولیت آن را برعهده دارند، هم خودشان ورزشکار بوده و هم مسوولیت های مشخصی در حوزه ورزش به ایشان محول شده است. معاونت فرهنگی که جناب آقای دکتر احمدی مسوولیت آن را برعهده دارند از ابتدای تاسیس وزارت ورزش و جوانان مهم ترین وظیفه اش فرهنگ سازی در ورزش بوده است. خود ایشان نیز سال ها رییس انجمن ورزشی نویسان بوده اند. آقای دکتر مناف هاشمی هم به عنوان معاون مالی یکی از مهم ترین دغدغه هایش تامین اعتبار بودجه ورزش بوده و این را می توان از مجموعه مصاحبه های ایشان دید. آقای ناظمی هم به عنوان مدیرکل روابط عمومی نسبتش با ورزش روشن است. تمام مدیران کل استان ها گرایش ورزشی دارند. معاون جوانان مدیرکل هم تنها معاون جوانان نیست. معاون فرهنگی هم هست یعنی یک نفر برای کار دو معاونت در استان ها. این یعنی جوانان تنها هستند. چه در ساختار کشوری و چه در ساختار این وزارتخانه. عده یی مدام می گویند مشکل جوانان ورزشی ها هستند. اصلا این گونه نیست. مقصر این وضعیت نه وزیر است و نه معاونان. اتفاقا تمام افرادی که ذکر کردم به معاونت جوانان و بنده تاکنون لطف داشته اند و سعی کرده اند در جهت تسهیل امور همه نوع همکاری بکنند. ساختار این مشکل را دارد. خب طبیعی است در این شرایط بودجه معاونت جوانان هم ۱۲ درصد بودجه کل وزارت ورزش و جوانان است. بودجه ورزش رشد ۵۰ درصدی می کند اما بودجه جوانان هیچ رشدی نمی کند.
البته مساله اصلی برگرداندن نقش نظارت و هماهنگی بین دستگاه ها و بخش هاست و بودجه در اولویت های بعدی قرار دارد. هرازچندگاهی عده یی مصاحبه می کنند که مشکلات جوانان همان مشکلات جامعه است یا قبلا که سازمان ملی جوانان داشتیم چه اتفاقی برای جوانان افتاده بود که حالا دنبال احیا آن هستید. این عده که امروز دیگر اقلیت بسیار کمی را در بین کارشناسان، مدیران و حتی اصحاب رسانه تشکیل می دهند اگر خدایی نکرده حب و بغض شخصی نداشته باشند خیلی تجربه اجرایی و مدیریتی کلان ندارند. به هرحال داشتن یک ستاد فرماندهی ولو ضعیف بهتر از نداشتن آن است. با این تفاصیل در آخرین جلسه شورای عالی جوانان جناب آقای دکتر جهانگیری، معاونت راهبردی ریاست جمهوری را مامور کرد تا در خصوص ساختار جوانان جمع بندی نهایی را انجام دهد. جلسات متعددی در معاونت راهبردی انجام شد و مشکلات و موانعی که از ادغام ورزش و جوانان به وجود آمده مورد بررسی کارشناسان و مسوولان دستگاه های مختلف قرار گرفت. اخیرا وزیر ورزش و جوانان هم اعلام کرده اند که نظر معاونت راهبردی بر تفکیک حوزه جوان از ورزش است. البته باید ساختار جدید هم مورد بررسی قرار گیرد تا در جلسه آینده شورای عالی جوانان جمع بندی نهایی و پیشنهاد معاونت راهبردی به رای گذاشته شود.
امیدوارم دولت تدبیر و امید مساله جوانان را یکی از حیاتی ترین مسائل خود بداند و با درایت شخص رییس جمهور محترم همان طور که سازمان مدیریت و برنامه ریزی احیا شد سازمان ملی جوانان نیز در سال آینده احیا شود.
برای جوانان در برنامه ششم توسعه چه جایگاهی را متصور هستید؟
اخیرا مصاحبه از خانم دکتر مولاوردی منتشر شد که به بیان مشکلات و نگرانی های ایشان در خصوص زنان بازمی گشت. این دغدغه ها در خصوص حوزه جوانان هم کاملا مصداق دارد. به هر حال مشکل ساختار، نیروی انسانی و بودجه از مهم ترین مشکلات حوزه جوانان هم هست. اما مهم ترین تصمیم گیری به قانون برنامه ششم بازمی گردد. به هرحال این قانون نقشه راه دولت و دستگاه های اجرایی است و اگر به درستی تدوین شود بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. ما هم نگران جایگاه جوانان در برنامه ششم هستیم. اصولا فعالان اجتماعی کمی نگران تدوین برنامه ششم توسعه هستند. به هرحال دولت از زمانی که سرکار آمده با مشکلات اقتصادی و بین المللی فراوانی دست و پنجه نرم کرده و بخش عمده یی از انرژی خود را صرف حل این معضلات کرده است. همین رویکرد باعث نگرانی صاحبنظران اجتماعی شده است. بسیاری از افراد منصف محدودیت ها و تنگناهای دولت را درک می کنند اما وقتی قرار است برنامه پنج ساله تدوین شود باید نگاه جامعی داشت. فعالان حوزه جوانان، زنان و فعالان اجتماعی نگرانند که این بخش ها در قانون ششم نادیده گرفته شود.
این روزها که بحث بررسی بودجه دستگاه ها بسیار مطرح است. وضعیت بودجه جوانان را در لایحه بودجه ۹۴ چگونه می بینید؟
متاسفانه هنوز پس از سه سال از ادغام نامبارک حوزه جوان با ورزش و تشکیل وزارتخانه اعتبارات برنامه جوانان در ذیل فصل فرهنگ، هنر، رسانه های جمعی و گردشگری تامین می شود. در این شرایط بدون تردید مسائل فرهنگی و هنری نسبت به مساله جوانان در اولویت قرار می گیرد.
از سویی دیگر ماده ۴۱ قانون برنامه پنجم توسعه کاملا مورد بی مهری قرار گرفته است. در این ماده باید تمامی دستگاه های مرتبط با جوانان بخشی از اعتبارات خود را صرف مسائل جوانان می کردند. اما متاسفانه تنها برای سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد این بودجه در نظر گرفته شده است. همین بودجه هم شفاف نیست و معلوم نیست دستگاه ها ذیل چه برنامه هایی آن را برای جوانان هزینه می کنند و میزان تاثیرگذاری این برنامه ها چقدر است.
اما مساله مهم تر حذف عناوین اصلی و کاربردی فعالیت همچنین امسال تعداد عناوین برنامه های ذیل ردیف بودجه کاهش پیدا کرده است. همان طور که در گزارش های قبلی روزنامه اعتماد هم آمده بود. ردیف برنامه های حمایت از تشکل ها و مشارکت اجتماعی جوانان و زنان و حمایت از برنامه های اوقات فراغت جوانان و ازدواج نیز حذف شده است. هرچند برخی معتقدند که این حذف به معنی کاهش بودجه نیست چون در فعالیت ها تحت عناوین کلی پیش بینی شده است. البته همین فعالیت ها هم جای سوال دارد. یعنی بودجه حمایتی از تشکل های جوانان را کاهش دادند اما فعالیتی را اضافه کرده اند تحت عنوان کمک به جوانان ایرانی. خوب این برنامه چه مفهومی دارد؟ سازو کارش چیست؟ سازوکار کمک به جوانان مگر چیزی به غیر از فعالیت هایی است که قانون برای ما پیش بینی کرده است. آن وقت از بودجه کار قانونی و رسمی ما کم می شود و به یک برنامه گنگ و مبهم و خلق الساعه اضافه می شود. اجازه بدهید کمی صریح تر صحبت کنم. احساس می کنم عده یی در بدنه کارشناسی می خواهند دولت را از پایگاه اجتماعی خود جدا کنند. مگر می شود که عناوینی مانند حمایت از تشکل ها و مشارکت اجتماعی جوانان را حذف کرد. این یک نشانه است. آن هم در سال ۹۴ که بدون تردید نظام علاقه مند به حضور پرشور و با انگیزه جوانان در انتخابات مجلس است. دولت باید تشکل های جوانان را مهم بداند و این مساله در بودجه نویسی هم باید لحاظ شود. از بزرگان دولت می خواهم به این مساله ورود پیدا کنند و نگذارند یک بی رغبتی در تشکل های جوانان پدید بیاید.
البته گفته می شود این عنوان برنامه به معاونت زنان ریاست جمهوری داده شده و همین امر موجب افزایش بودجه آنان شده است.
باور کنید از افزایش بودجه معاونت زنان بسیار خرسندم. به عنوان یک کارشناس حوزه خانواده امیدوارم این افزایش بودجه بتواند کمک حال آنها باشد. هرچند که باور دارم اگر به توسعه متوازن و پایدار معتقدیم باید در جهت حمایت از اقشاری چون زنان و جوانان گام های موثرتری برداریم که با این بودجه ها امکان پذیر نیست. دغدغه ما چیز دیگری است. وزارت ورزش و جوانان از معدود دستگاه هایی است که در توافق با وزارت کشور اعتبارنامه تشکیل سازمان های مردم نهاد را به جوانان می دهد. تعامل، حمایت و برنامه ریزی برای سمن های جوانان نیز از مهم ترین وظایف اجرایی ما است. از روز اول یکی از شعارهای این معاونت ترغیب جوانان به حضور در فعالیت های اجتماعی و تشکیل سازمان های مردم نهاد بوده است. کسانی که این بخش بودجه را برای جوانان نوشته اند نگاه شان این بوده که در خوش بینانه ترین حالت همین وضعیت حفظ شود و در جهت افزایش مشارکت جوانان هیچ کار جدیدی انجام نشود. همان وضعیتی که از دولت قبل به میراث رسیده، خوب است. به خاطر همین موضوع است که از بزرگان دولت می خواهم ورود کنند.
با این تفاصیل بودجه یی که برای جوانان در نظر گرفته شده چه میزان است و چه تفاوتی با بودجه سال گذشته دارد؟
متاسفانه جمع کل اعتبارات پیش بینی شده برنامه های مربوط به جوانان که در ذیل ردیف وزارت ورزش و جوانان آورده می شود در لایحه بودجه سال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۹۳ رشدی نداشته است. و این مساله می تواند کمی مشکل ساز باشد. البته نقطه مثبت در بودجه امسال گنجاندن دو تبصره ۱۶ و ۲۱ در ذیل ماده واحده بودجه در ارتباط با ازدواج، مسکن و اشتغال جوانان است. این دو تبصره می تواند فرصتی جدیدی برای کاهش مشکلات جوانان محسوب شود. تبصره ۱۶ بانک را مکلف می کند که از طریق بانک های دولتی نسبت به تامین و پرداخت تسهیلات به مبلغ ۱۴ هزار و ۴۰۰ ریال از محل پس انداز قرض الحسنه با در نظر گرفتن دوره تنفس دو ساله و در اقساط ده ساله برای ازدواج جوانان و جهت اشتغال مددجویان سازمان زندان ها و اقدمات تامینی و تربیتی کشور به بنیاد تعاون و حرفه آموزی و صنایع زندانیان کشور اقدام کند.البته در این تبصره هم جای وزارت ورزش و جوانان خالی است و هم اولویت ها مشخص نشده است. یعنی اولویت با ازدواج جوانان است یا مددجویان سازمان زندان ها. امیدواریم این مشخص نبودن اولویت ها همان مشکلی را ایجاد نکند که صندوق قرض الحسنه در خصوص وام ازدواج بارها مطرح کرد. در تبصره ۲۱ نیز دولت با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها و از طریق اصلاح قیمت ها تا مبلغ ۱۳ هزار میلیارد ریال برای تامین بخشی از یارانه سود تسهیلات تامین مسکن حمایتی زوج های جوان، اقشار آسیب پذیر، روستاییان، ساماندهی مسکن در بافت های فرسوده، سکونتگاه های حاشیه شهرها و مسکن مهر و تا مبلغ ۱۰ هزار میلیارد ریال برای کمک به برنامه های اشتغال جوانان و فارغ التحصیلان دانشگاه ها پیش بینی کرده است. نکته مثبت این است که وزارت ورزش و جوانان یکی از تدوین کنندگان آیین نامه اجرایی این تبصره است.
آیا برنامه هایی که وزارتخانه ورزش و جوانان در سال گذشته به دنبال اجرای آنها بود با بودجه تناسب داشت یا این وزارتخانه مجبور بود از نهادهای دیگر نیز برای پیشبرد امور خودش یاری بگیرد؟
نباید فراموش کنیم مسائل جوانان که جمعیتی در حدود ۲۳ تا ۲۴ میلیون نفر در میانگین سنی ۱۵ تا ۲۰ سال کشور را تشکیل می دهند، حوزه های مختلف و متنوعی دارد که هر کدام از این حوزه ها، تکالیف به خصوصی را برای ما تعریف می کنند. تعدادی از این وظایف، تکالیف ذاتی برخی از دستگاه هاست که می توان از فرآیند آموزش در این رابطه مثال زد. آموزش افراد ۱۵ تا ۲۹ سال در حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی است. از سوی دیگر مسائلی در حوزه وظایف وزارت بهداشت نیز مطرح است. به عبارت دیگر بخش عمده یی از مسائل مربوط به جوانان مانند مسائل سایر مردم کشور است که سازمان های مشخص اجرایی مسوول رسیدگی به آنها هستند. از مواردی که به طور مشخص با جوانان ارتباط دارد، می توان اوقات فراغت را نام برد که بسیار موضوع مهمی است به این دلیل که اوقاتی است که فرد نه یک کار خشک و رسمی انجام می دهد و نه آموزش می بیند. ضمن اینکه بیشتر تاثیر پذیری های فرد از محیط و دوستان، در زمان فراغت به دست می آید که اگر به درستی از آن استفاده شود به سلامت و شادابی و روحیه انسان کمک می کند. اگر این اوقات فراغت را حتی برای یک دانش آموز هم در نظر بگیریم، می بینیم که مدت زمان زیادی از عمر او را در بر می گیرد که چون فرد با اختیار خودش کاری را بدون اجبار انجام می دهد، چگونگی بهره بردن از آن اهمیت بالایی دارد. از نظر روانشناسی کارهایی که در اوقات فراغت انجام می شود، اختیاری است و از این بابت تاثیرش هم بیشتر است. بنابراین یک سری کارهایی به طور خاص مربوط به دستگاه های مشخص است و یک سری دیگر هم در ارتباط مستقیم با واحد یا دستگاهی نیست و به عنوان کار جنبی به آن نگاه می شود. یک سری کارها هم با اینکه بسیار مهمند اما متولی ندارند نمونه آن مساله ازدواج جوانان است که از تشویق جوانان به ازدواج تا راهکارهای متناسب با فرهنگ ما برای پیدا کردن همسر را شامل می شود. در حال حاضر با توجه به بزرگ شدن جامعه، ترغیب به ازدواج، مساله شده است. به این معنا که خانواده نمی تواند این کار را انجام دهد. بخشی به مسائل اشتغال بازمی گردد که مسوولان وزارتخانه کار و امور اجتماعی باید در این زمینه فعالیت کنند اما بخش های نرم افزاری اش به این معنا که جوانی که توانایی مالی دارد اما انگیزه یی برای ازدواج ندارد را چگونه به این امر ترغیب کنیم، در حوزه کارهای وزارت جوانان است. بنابراین وزراتخانه های متعددی باید در حوزه جوانان حضور داشته باشند. رسانه ها ظرف انجام این کارند اما متولی وجود ندارد. حاکمیت گفته است که بخشی از امور جوانان در حوزه ذاتی وزارتخانه هاست که باید انجام شود و یک سری هم باید منظم شود و تقسیم کاری صورت بگیرد و نظارت انجام شود که دستگاه ها کار خودشان را انجام دهند. در قضیه مشارکت های اجتماعی جوانان و ترغیب آنها به فعالیت در سمن های جوانان نیز همین گونه است. باید جوانان را علاوه بر تشویق به حضور در عرصه های گوناگون جامعه توانمند کنیم و این مهم نیز از وظایف ذاتی ما است. با این اوصاف می توانم بگویم گنجاندن تبصره ۱۶ و ۲۱ در قانون بودجه نشان دهنده اهتمام دولت به کاهش مشکلات اساسی جوانان است اما عدم رشد بودجه جوانان در ذیل ردیف وزارت ورزش و جوانان می تواند باعث کندی پیشبرد اهداف ذاتی این وزارتخانه در حوزه جوانان شود.
یعنی وزارت جوانان مسوولیت هماهنگ کننده بین نهادهای مختلف مسوول در حوزه جوانان را بر عهده دارد؟
بله، مساله اول بررسی محتوای برنامه ها به این معنا که متناسب مسائل روز جوانان باشد نیز کار اصلی است. دومین موضوع، نیازهایی جوانان که در دستگاه ها هست اما نیاز به هماهنگی و غنی تر و به روز شدن دارد و حوزه سوم مربوط به نیازهایی است که متولی ندارد مثل ازدواج، دنیای مجازی، هویت یابی، سبک زندگی و حتی مساله آسیب های اجتماعی جوانان. در آسیبی مثل مواد مخدر گفته می شود ستاد مستقلی دارد اما مثلا در مشکل طلاق، دستگاهی متولی نیست. مساله خشنونت نیز از این دست است. در بند های الف، ب و ج ماده ۴۱ ام برنامه پنجم توسعه آمده است که دستگاه ها باید بودجه یی برای جونان تخصیص دهند و مشخص کنند که سهم شان چیست. در این بین باید شاخص هایی برای ارزیابی آنها تعیین شود. متاسفانه این ماده بسیار پرسود برای جوانان را در سال های گذشته جز چهار دستگاه از ۳۰ دستگاه مرتبط با حوزه جوانان انجام نداده اند و همین امر موجب نادیده گرفتن این ماده از سوی قانونگذار در بودجه شده است. به طور خلاصه وظیفه وزارت جوانان دو چیز است؛ یکی هماهنگ کننده و نظارت بر دستگاه های مربوط به جوانان و دوم کارهایی است که مشخصا خودش باید انجام دهد. در حوزه دوم چند کار را در نظر گرفته ایم. یکی از آنها مشارکت های اجتماعی جوانان است. ما معتقدیم ان جی او های جوانان نباید سختی های انجمن ها و تشکل های بزرگسالان را داشته باشد.
جمله های کلیدی
نه سیاسیون و نه مذهبیون و نه ورزشکاران، دیگر مرجع ما دهه هفتادی ها نیستند.
به نظرم مرتضی پاشایی نماد یک نسل است نه شخص مرتضی پاشایی بلکه پدیده پاشایی که نمایانگر و نشانگر سرگشتگی است.
این جمعیت نه طغیانگرند و نه پدیده سیاسی اند بلکه تک تک اینها سرگشتگی دارند و در عین حال بچه های خوبی هستند.
به نظر من مرتضی پاشایی یک ابزار تشخیصی فرافکن است که ما متوجه شویم درون جوان ها چه می گذرد.
انتظار جامعه جوان کشور از ما این است که برای اشتغال آنان گام های اساسی برداریم.
جوانان در مسیرشغل به حمایت های ویژه یی نیاز دارند تا بتوانند متناسب با استعدادهای خود در مراکز شغلی صلاحیت دار مشغول فعالیت شوند.
نکته دیگر این است اگر از مردم سوال شود که آیا در خانواده شما یا نزدیکان شما دختر و پسری را می شناسید که بدون عقد شرعی در حال زندگی اند؟ شاید کمتر از این موضوع مطلع باشند.
در این شرایط بودجه معاونت جوانان هم ۱۲ درصد بودجه کل وزارت ورزش و جوانان است. بودجه ورزش رشد ۵۰ درصدی می کند اما بودجه جوانان هیچ رشدی نمی کند.
روزنامه اعتماد
