از ذهن و زبان، تا ساختِ واقعیّت اجتماعی: دیداری با مواضعِ فلسفی‌یِ جان سرل یک کتاب در یک مقاله: مروری بر کتابِ ”ساختِ واقعیّت اجتماعی“، نوشته‌یِ: جان آر. سرل، چاپِ نخست ۱۹۹۵. The Construction of Social Reality by John Searle, 241 pp, £۲۰.۰۰, May 1995, ISBN 0 7139 9112 7
متن pdf مقاله ساخت واقعیّت اجتماعی
۰. تا به امروز در سنّتِ فلسفه‌یِ تحلیلی نظریّات بسیاری در بابِ معنا ارائه شده است. از نظریه‌یِ معنا چونان موجود/هستومند که قدیمیترین نظریه معناست، و با عنوانِ نظریّه تصوّری معنا نیز بدست کسانی چون جان لاک تقریر و تنسیق یافت(و در فرهنگِ اسلامی ذیلِ عنوانِ «وجود ذهنی» شناخته میشود)، تا نظریه ارجاعی معنایی که فرگه پیش کشید، یا وصفهایِ خاصِّ راسل، و نظریه‌یِ تصویری معنا که توسط ویتگنشتاین اوّل مشهور شد، و نظریه‌یِ علّی-تاریخی که توسّط سول کریپکی و هیلاری پاتنم ارائه شد، تا نظریه تحقیق‌پذیری پوزیتیویستهای منطقی که کارنپ بزرگترین مدافع و شارح آن بود، و نظریه‌یِ کاربردی معنایِ ویتگنشتاین متأخر، و نظریه‌یِ روانشناختی پی.ایچ. گرایس که در پیِ نیّات و مقاصد گوینده/نویسنده بود، و نظریه‌یِ شرایط صدق دونالد دیویدسون، و افعالِ گفتاری‌ای که نخست توسط آدولف رایناخ آلمانی و سپس توسط جی. ال آوستین انگلیسی تقریر شد و توسط شاگرد مبرز و امروزه نامدارِ آمریکایی آوستین، جان راجرز سرل-استاد ممتاز فعلیِ دانشگاه برکلی- بسط و شهرت یافت. البته مباحث نظریه‌ی معنا در سنّت فلسفه‌ی تحلیلی قرابتهایی با مباحثِ معنا در سنّت فلسفه‌ی قاره‌ای نیز دارد- امّا شباهت و قرابت نیز خود غیر از مطابقت است! – همچنانکه شباهتهایی بینِ نظریه‌یِ کاربردی معنایِ ویتگنشتاین و گادامر یافته‌اند، و یا نظریه‌یِ دریدا و و.و. کواین[۱]؛ یا شباهتِ رأی آدولف رایناخ در باب افعالِ گفتاری- که جزو نسلِ اوّل پدیده‌شناسی محسوب میشود- با نظریه‌یِ افعال گفتاری آوستین. البته به این لیست میتوان فهرست کسانی چون یورگن هابرماس و کارل اتو آپل دو متفکّر فرانکفورتی را نیز افزود که نه تنها از افعال گفتاری، و کاربردشناسی چارلز سندرس پرس، و آراء کواین بهره برده اند، بل در بسط این نظریّات نیز جهد بلیغ ورزیده‌اند. باری، در این مقال، قرار نیست به نظریه‌یِ معنا و فلسفه‌یِ زبان پرداخته شود، بل، اینهمه، از بهر اشارتی بود در این باب که، پیامدهایِ منطقی‌یِ یک نظریه، بخصوص در حوزه‌یِ نظریه‌یِ معنا و در بستر فلسفه‌یِ زبان، میتواند مرزهایش از حوزه اختیارات پدیدآورندگان آن بسی فراتر رود، و اُفقهایِ تازه‌ای را بگشاید، و یا مرزهایی پیشتر فروبسته‌ای را بگشاید و یا گسترش دهد. از قضا در بابِ نظریه‌یِ افعال گفتاری چنین شد. نظریه‌ای که در بستر فلسفه زبان متولّد شده بود و رشد یافته بود، و زمانی قرار بود تنها ”معنا“ را توضیح دهد و تبیین کند.
پانوشتها:
[۸] این طبقه‌بندی را یوهاننس تِتِنس فیلسوفِ، روانشناس و عالمِ آلمانی و هم‌روزگار با کانت انجام داد(البته آنزمان معروف و اینک فراموش شده). و تا به امروز روانشناسان بر سر این طبقه‌بندی اجماع دارند. در باب اهمیّت تتنس همین بس که نه تنها او را دیوید هیوم آلمان مینامیدند، بلکه، آثار و آراء او بر آراء کانت تأثیری انکار ناشدنی گذاشت. آنقدری که سه‌گانه‌یِ سنجشِ کانت (سنجش خرد ناب، سنجش خرد عملی، سنجش نیروی داوری)، متأثر از تقسیمبندیِ سه‌گانه‌یِ تتنس در باب آگاهی بود. اخیراً عدّه‌ای از کانت‌پژوهان نامدار، کوشیده‌اند ریشه‌ها و پسزمینه‌یِ فکریِ کانت در سنجش نخست(سنجش خرد ناب) را بیابند و آثاری که او در آنجا بدانها توجّهی داشته و ارجاعی نداده است را بازیابند. ماحصل این پژوهش بدیع در کتابی منتشر شده است که در واقع بخشهایی است، از آثار متفکرانی است که تحت تأثیر آراء آنها و با مایه گرفتن از آثارشان دست به نگارشِ کتاب خود-سنجش خرد ناب- زده است. تمامی بخشهایی که توسط کانت پژوهانی چون پل گایر جمع‌آوری شده است، بزبان انگلیسی ترجمه شد. فصلی ازین کتاب نیز به تتنس و ترجمه بخشهایی از آثار او اختصاص یافته است. نک:
