علیرضا علوی تبار از بازگشت به خویشتن اصلاح طلبان می گوید

علیرضا علوی تبار از بازگشت به خویشتن اصلاح طلبان می گوید

چپ واقعی کیست؟

در گفتگو با روزنامه شرق

سوسیالیسم می گوید ثروت و منابع باید در اختیار جامعه باشد تا دموکراسی واقعی شکل بگیرد. همان معنایی که علوی تبار بر آن تأکید می کند و می گوید توزیع قدرت باید منجر به توزیع ثروت بشود. اندیشه چپ، دهه ۶۰ را با دولتی کردن آغاز کرد. از برابری و عدالت سخن گفت و آرمان خود را عدالت و برابری طلبی تعریف کرد. اینکه دولت های دهه ۶۰ تا چه اندازه به این آرمان وفادار بودند، مجال دیگری می طلبد. چپ ها با دوم خرداد و اصلاحات به سراغ آزادی و توسعه سیاسی رفتند. در این میان، از اندیشه های اقتصاد آزاد دفاع کردند و کسی آنها را دیگر چپ نمی نامید. اما سال ۸۴، گروهی سر برآورد که خود را احیاکننده آرمان دهه ۶۰ معرفی کرد و شعارهایش به قول علوی تبار <<مردم انگیز>> شد. بعد از آن بود که انگار راست و چپ بار دیگر به صرافت آرمان عدالت و برابری طلبی افتاد. راست های قدیم، استفاده بیشتری از این شعار کرد و حالا در اوخر دهه ۹۰، سعید حجاریان از لزوم سازماندهی در جنوب شهر و طبقه کارگر می گوید و از توجه به اقشار ضعیف؛ بازگشت به اصل. اما علوی تبار می گوید نه بازگشت، که تأکید بر آنچه از آن غفلت شده است. بعد هم به تعریف ابعاد جدید از چپی می پردازد که به گفته او، چپ میانه جدید است. اصلاحاتی که گویا قرار است در اندیشه های چپ روانه دهه شصتی تجدیدنظر کند، خود را به گفته علوی تبار با چپ بعد از فروپاشی همراه کرده و تا جایی که بتواند خود را با بازار همسو می کند؛ تأکید بر مردم سالاری دارد و برابری را از این ناحیه طلب می کند. بااین حال، هنوز آرمان است، حتی خود علوی تبار هم معتقد است چپ یک آرمان است، اما لزوما یک سازوکار نیست… .

نامه آقای حجاریان به بچه های اتحاد نازی آباد را خواندید؟ به نظر شما هم متن آن نوستالژیک بود؟

برای آقای حجاریان و خیلی از دوستانشان تاریخچه مبارزاتی نازی آباد فقط یک <<تاریخچه>> نیست، آنجا زندگی کرده اند و به همین دلیل یک نوع پیوند عاطفی هم با آن دارند. به نظرم می آید، وقتی او این نامه را می نوشته، خاطرات گذشته خود و احتمالا دوستان قدیمی را که در این سال ها از دست داده، به یاد می آورده است. بله، به نظر می آمد نامه آقای حجاریان فضای عاطفی دارد و بیشتر از آنکه منطقی باشد یا استدلالی، می گوید که بازگردیم به یک محل آشنا! به محله خودمان (با خنده) و در آن چارچوب فکر کنیم… .

فکر می کنید آنچه ایشان مطرح کرده، بازگشت به آرمان های دهه ۶۰ است که چپ خط امامی مطرح کرده و مبنای عدالت محور داشت؟ آیا در سال های آخر دهه ۹۰، می توان بازگشت این چنینی داشت؟

بازگشت نیست، تأکید بر ضرورت توجه به چیزی است که باید از زاویه جدید به آن نگاه کرد. ایشان چند جا بحث سطح منطقه و کارگری بودن آن را مطرح می کنند. طبقه های اجتماعی در ایران به سرمایه دار، متوسط جدید، متوسط قدیم یا همان خرده بورژوازی و کارگران تقسیم می شود. همچنین، حدود ۳۳ درصد جمعیت شاغل ایران کارگر هستند، تقریبا یک سوم. بنابراین، ضرورت دارد که به این طبقه توجه مجدد شود. آقای حجاریان این موضوع را باز نکردند، اما می شود این گونه به بحث توجه کرد که ما با سه ضرورت باید کارگران را در محور بحث های خود قرار دهیم. یکی ضرورت تحلیلی و تبیینی است. از این نظر که طبقات اجتماعی یک نیروی مهم اجتماعی از سه نیروی طبقات، گروه های منزلتی و احزاب و تشکل های سیاسی است. طبقه ای که یک سوم طبقات ایران را تشکیل می دهد، نمی تواند از فضای تحلیل، به حاشیه رانده شود. متأسفانه گاهی، این طبقه را نادیده می گیریم، به همین دلیل هم خیلی رویدادها را نمی توانیم درست پیش بینی و تبیین کنیم.

ضرورت دیگر، ضرورت آرمانی است. به یکی از آرمان های اصلی مدرن که همان برابری است، مدتی بی توجه بودیم. دنیای مدرن سه آرمان داشته است، آزادی فردی، برابری اجتماعی و همبستگی جمعی. این همان شعارهای آزادی، برابری و برادری انقلاب فرانسه است. طی سال های گذشته خیلی مشغول آزادی های فردی بودیم، البته کار بدی هم نکردیم (با خنده)، اما این باعث شد تا آرمان های دیگر را فراموش کنیم. تحلیل ها به ما می گوید که نابرابری بر سه چیز اثر مستقیم دارد؛ فقر، جرم و بیماری. یعنی هرقدر نابرابری بیشتر شود، این موارد هم تحت تأثیر قرار می گیرد. فقر مطلق در ایران خیلی گسترده است، از طرفی هم می بینید که جرم و جنایت هم افزایش یافته و تکلیف بیماری های روانی هم که مشخص است. اینها نشان می دهد، عاملی را که بر این موارد اثرگذار بوده، فراموش کرده ایم و باید به آن رجوع کنیم. حال، باز کارگران اهمیت ویژه پیدا می کنند. اینجا، شما خط فقر را با حداقل دستمزد ملاک قرار دهید. حداقل دستمزدی که کارگران می گیرند، فاصله زیادی با خط فقر دارد. بنابراین، بخشی عمده از فقرا را بین این طبقه می توان پیدا کرد. روشنفکران هم در این فضا باید صدای گروهی باشند که صدایی ندارند. بقیه که صدا دارند! گروهی در جامعه هست که صدا ندارد و گروهی که برای آینده جامعه فکر می کند، نمی تواند نسبت به این طبقه بی توجه باشد. یعنی ضرورت آرمانی ایجاب می کند که برگردیم به این گروه.

ضرورت سوم هم ضرورت راهبردی است. شما باید یک طرح ملی را پیش ببرید. باید طرح گذر مسالمت آمیز و متکی بر شهروندان ایرانی به مردم سالاری را پیش ببرید. اصلاح یعنی همین! مگر پیشبرد این پروژه ملی با بی توجهی به کارگران و بی سازمان بودن آنان امکان پذیر است؟ اما یک بخش هایی از جامعه ما متوجه این موضوع نشد یا ما نتوانستیم نشان دهیم که مردم سالاری منافع این گروه (کارگران) را هم تأمین می کند و آنها را از این وضع نابسامان نجات می دهد. به همین دلیل هم، بسیاری از اوقات با ما همراهی نکردند و نیامدند. وقتی شما کارگران را رها می کنید و نمی توانید نشان دهید مردم سالاری به نفع آنان است، آنها را رها کردید تا در چنگال سیاست مداران <<مردم انگیز>> گرفتار بشوند؛ همان پوپولیست ها و عوام گراها.

من فکر می کنم <<برابری>> برای اصلاحات هم آرمان است و هم استراتژی. مجبور هستیم با آن پیوند بخوریم. در اینجا کارگران به عنوان یک سوم جمعیت شاغل ایران، اهمیت اساسی پیدا می کنند؛ به همین دلیل، با ذهنیت آقای حجاریان همسویی دارم.

جریان اصولگرا هم از برابری خواهی و عدالت خواهی حرف می زند؛ تفاوت برابری خواهی اصلاح طلبانه و اصولگرایانه در چیست؟ مثلا تحلیل حجاریان از انتخابات ۹۶، این بود که با وجود شعارهایی چپ مآبانه که از سوی جریان راست مطرح شد؛ اما اساسا راست نمی تواند چپ شود. انگار زاویه نگاه به سمت چپ شدن بازمی گردد. این چپ چه تفاوتی با چپ اول انقلاب دارد؟

این دو بحث متفاوت است؛ یکی اینکه چپ امروز چه فرقی با چپ اول انقلاب دارد و دیگری اینکه فرق نگاه ما با مسئله نابرابری با اصولگراها در چیست.

خب! پس یک سؤال این باشد که آیا اصلاح طلبان قرار است در ماهیت دوباره چپ بشوند؟

بله؛ ببینید، چپ کلا با دو ویژگی از راست متمایز می شود؛ یکی مفهوم برابری است. چپ ها برابری بیشتر را هم ممکن و هم مطلوب می دانند؛ درحالی که راست ها معمولا برابری بیشتر را یا نامطلوب و ناممکن می دانند یا مطلوب و ناممکن. اولین اختلاف این است که برابری را ممکن و مطلوب می دانیم یا نه؟ نکته بعدی اینکه آیا ما باید یک طرح و برنامه از پیش سنجیده برای تغییر ساختارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشیم تا به برابری بیشتر برسیم یا همه چیز را واگذار کنیم به نظم خودجوش؛ همان گونه که مکتب اتریشی ها می گوید، به نظم های خودجوش دست نزنیم. چپ معتقد است باید نقش فعالانه ای در تغییر ساختارها در راستای برابری بیشتر ایجاد کنیم. به این معنا، من خودم را چپ می دانم و از چپ بودن دفاع می کنم؛ یعنی برابری را به عنوان یک آرمان مطلوب می دانم؛ اما چپ امروز، چپ بعد از فروپاشی است. چپی است که یک آزمون تاریخی را پشت سر گذاشته است. چپ، یک آرمان است؛ اما لزوما یک مکانیسم و سازوکار نیست.

مثلا دولتی کردن یک مکانیسم بود که موفق نبود؛ اما این دلیل نمی شود بگوییم آرمان هم بی وجه شده است. من معتقدم اصلا سر آرمان هم با کسانی که مخالف چپ هستند، دعوا نکنیم؛ بگوییم آیا قبول دارید سر نامطلوب بودن، فقر، بی کاری و جرم، با هم اتفاق نظر داریم. اگر ما بتوانیم به صورت مستند و موجه نشان دهیم که نابرابری این نامطلوب ها را تشدید می کند، عقلانیت اجتماعی ایجاب می کند که برای حل مشکل به سراغ ریشه برویم… .

اما مکانیسم ها برای پیاد کردن آرمان چپ ناموفق بوده است. آرمان مثبت است؛ اما وقتی نمی توان آن را اجرائی کرد، چگونه می توان آن را تقدیس کرد؟

یکی از تفاوت های چپ مردم سالار با کسانی که از جریان مقابل شعار برابری می دهند، همین است. یکی از ویژگی های ایران این است که توزیع قدرت، توزیع ثروت را عملی می کند. بنابراین شما نمی توانید چپ باشید؛ مگر اینکه از توزیع برابرتر قدرت دفاع کنید. علت اینکه می بینید در ایران سیاست ها به سمت توزیع برابرتر ثروت نمی رود، این است که توزیع قدرت، به شدت نابرابر است. گیدنز جامعه را به دو دسته تقسیم می کند؛ جامعه طبقاتی و جامعه منقسم به طبقات. در جامعه طبقاتی، توزیع ثروت به توزیع قدرت می انجامد؛ ثروتمندترین ها، حکومت را مشخص می کنند؛ اما در جامعه منقسم به طبقات، توزیع قدرت است که توزیع ثروت را تعیین می کند و جامعه ایران در این دسته قرار می گیرد. چپ واقعی در ایران، با ارائه شعارهای برابری خواهانه صرفا اقتصادی، متمایز نمی شود؛ بلکه با نگاه به ریشه متمایز می شود. چپ واقعی در ایران، کسی است که از توزیع برابر قدرت در کشور دفاع می کند. معیارهای دیگری هم هست. چپ حتما از برابری زن و مرد دفاع می کند. آیا آن جناح هم می تواند دفاع کند؟ اگر می تواند دفاع کند، چپ کسی است که از برابری قومیت ها دفاع کرده و هرجا که منشأ یک تفاوت اجتماعی منجر به نابرابری وجود دارد، حضور پیدا می کند. علت اینکه حجاریان می گوید آنها نمی توانند چپ باشند، مشخص است. به تعریفی بازمی گردد که شما از نابرابری اجتماعی دارید. نابرابری اجتماعی؛ یعنی تفاوت های ساخت یافته بین افراد یا بین موقعیت های اجتماعی افراد که به طرز مؤثری در شیوه زندگی به ویژه در حقوق، فرصت ها و پاداش ها تأثیر می گذارد. چپ سعی می کند اثر هرآنچه را که منجر به نابرابری می شود، از بین ببرد. اصولگرایان نمی توانند این کارها را انجام دهند. آنها ممکن است در یک زمینه هایی از توزیع برابرتر یا ثروت برابرتر صحبت کنند؛ اما نمی توانند به منشأ نابرابری ها برگردند. اینکه می گویم نمی توانند، به لحاظ ساختار فکری می گویم که نمی توانند. ترکیب نیروها هم در اینجا اهمیت دارد؛ اگر ترکیب نیروها کسانی باشند که از نابرابری فربه شده و از آن ناحیه فایده می برند، خیلی نمی توانید علیه نابرابری اقدامی انجام دهید.

کاری که ما باید انجام دهیم، این است که باید راه حل های برابری طلبانه، حتما مبتنی بر ریشه یابی نابرابری باشد. آن موقع ممکن است شما با روشنفکران هم کمی درگیر شوید. چپ در روابط همواره طرف ضعیف تر را می گیرد که نمی تواند کاری انجام دهد. مثلا در سقط جنین، طرف کسی را که نمی تواند حرف بزند و از خود دفاع کند، می گیرد تا مانع از مرگ شود… .

اینجا، چپ حق آزادی فردی را سلب می کند با اینکه از ضعیف تر حمایت می کند.

مادر را وادار نمی کنید که تصمیم خود را عوض کند. شما کمک می کنید تا عوامل اجتماعی که مادر را وادار می کند این تصمیم را بگیرد، برطرف شود. در واقع آزادی های فردی و برابری های اجتماعی یک جاهایی بده بستان دارند؛ یعنی مجبورید یکی را قربانی دیگری کنید. آزادی را تنها منفی تعریف نکنید، بلکه مثبت تعریف کنید؛ آزادی مثبت بدون حداقلی از برابری ممکن نیست. امروزه بحث چپ و راست علاوه بر برابری، بر سر حقوق شهروندی هم هست. اگر تقسیم بندی مارشال را بپذیریم که حقوق را به مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم می کند، لیبرال ها، هم حقوق مدنی را قبول دارند و هم حقوق سیاسی را. مشکل آنها سر حقوق اقتصادی است. شما اگر گفتید مردم حق دارند، بلافاصله سؤال پیش می آید که مسئول این حق چه کسی است. در اینجا دولت نقشی جدی پیدا می کند.

چپ از هر سه حقوق دفاع می کند. به طوری که تأمین حق سیاسی و مدنی بدون تأمین حداقل نیازهای پایه امکان پذیر نیست و به همین دلیل از مینی مال استیت (دولت حداقلی) دفاع نمی کند، اما آیا معنای دفاع نکردن از دولت حداقلی به معنای این است که همه چیز را دولتی کنیم؟ خیر. ما باید از دولت مقید در برابر دولت حداقلی دفاع کنیم. دولت مقید، دولتی است که اختیارات آن محدود است، اما کارکردهای آن متنوع است، اما در دولت حداقلی، هم اختیارات محدود است و هم کارکردها. علت اینکه می بینید دولت در ایران نمی تواند نقش خود را در کاهش نابرابری ایفا کند، اشکالات ساختاری است که در استیت وجود دارد. استیت ایران اولا چندوجهی است. در کنار آن اندک سالاری و در کنار آن گرایش کاریزماتیک هم وجود دارد. سه وجهی است. همچنین از نیروهای اجتماعی، استقلال بیش از اندازه دارد؛ یعنی اختیارات آن محدود نیست. در نهایت اینکه دولت وظایف مقدماتی خود؛ یعنی دولت ژاندارم را انجام نمی دهد و می خواهد و از طرفی می خواهد وظایف دولت بالاتر را انجام دهد. هر دولتی وقتی می خواهد یک وظیفه ای به وظایف خود اضافه کند، باید مطمئن باشد که رتبه پایین تر وظایف را به خوبی انجام داده است؛ یعنی دولت ژاندارم باید همه وظایف خود را به خوبی انجام دهد، بعد بخواهد به مرحله بعدی رفته و توزیع را انجام دهد. علل ناموفق بودن سیاست های توزیعی در ایران به این بازمی گردد که اولا به ریشه توجه نمی کنیم و دیگری ساختار خود دولت است که قرار است مجری این سیاست ها باشد.

وقتی نمی شود کاری انجام داد، چپ چه اصراری دارد یا به بیان دیگر اصلا چه آلترناتیوی برای اجرای این آرمان وجود دارد؟

این مشکل برای همه خط مشی ها در جمهوری اسلامی مطرح است و نه حتی برای خط مشی برابری طلبانه. به طور کلی خط مشی های عمومی در ایران مشکلات اساسی دارند. این مشکل را حتی در محیط زیست و فرهنگ و… هم می بینید. کجا کار خوب پیش می رود که اینجا بد پیش برود؟! در ایران باید درباره خط مشی های عمومی که معطوف به مصالح عمومی است، آسیب شناسی انجام شود. در همه خط مشی های عمومی در ایران چند مشکل وجود دارد: یکی، عدم تناسب بین ابزارها و اهداف است. دیگری ناسازگاری بین خط مشی هاست. یک خط مشی را طرح می کنیم درحالی که خط مشی های دیگری وجود داشته و آنها با هم قابل جمع نیستند. مشکل دیگر ناپایداری بین خط مشی هاست. هیچ خط مشی ای تداوم پیدا نمی کند. دیگر اینکه خط مشی ها فاقد حمایت مستمر اجتماعی هستند؛ یعنی همان گروهی که از آن فایده می برد، تا آخر به دنبال آن خط مشی نمی رود. روی سخنم این است که ظرفیت سیستم خط مشی گذاری در ایران پایین است و این همه جا خود را نشان می دهد، از جمله در سیاست های توزیعی و بازتوزیعی. باید این ظرفیت را افزایش داد.

مثلا در تحزب، احزاب هنوز به رقابت بر سر خط مشی ها نرسیده اند، دعوا بر سر افراد است. یا در مورد تولید فکر و اندیشه؛ مثلا در مورد رفاه، در آمریکا دائما تولید فکر و اندیشه می شود، اما بخش کمی از آن در کشور ما انعکاس پیدا می کند. بخش ناچیز آن هم به سیاست گذاری منجر می شود. به همین دلیل است که چپ مردم سالار اولویت را به دموکراسی می دهد. مشکل این است که به لحاظ استراتژیک شما باید همه جامعه را با خود همراه کنید. سیری که چپ در ایران طی کرده این است که چپ دموکرات از میانه قدیم به میانه جدید آمده که به آن راه سومی ها گفته می شود. در اروپا هم این اتفاق افتاده است. میانه قدیم خود را بین کمونیسم انقلابی و سرمایه داری رهاشده تعریف می کرد. میانه جدید، خود را بین اشکال سنتی سوسیال دموکراسی و دولت رفاه و نئولیبرالیسم.

جای میانه به سمت راست تغییر کرده است. چپی که الان با آن مواجه هستیم، چپ میانه جدید است و با مارکسیسم هم فاصله گرفته؛ نه به لحاظ تحلیلی، مارکسیست است و نه به لحاظ خط مشی هایی که پیشنهاد می کند؛ بلکه راه حل های تازه ای پیشنهاد می دهد؛ مثلا برای خط مشی گذاری در اقتصاد دو نوع خط مشی داریم: خط مشی های همسو با بازار و خط مشی جایگزین بازار. فرض کنید شما می خواهید سطح درآمد جامعه را افزایش دهید. یک خط مشی جایگزین بازار این است که حداقل دستمزد را بالا برده و همه را موظف می کنید که رعایت کنند، اما همسو این است که از کارفرما مقداری مالیات گرفته و سطح مهارت و تخصص و بهره وری نیروی کار را افزایش می دهید. در سازوکار بازار به طور خودبه خودی در بازه زمانی درآمد این افراد بالا می رود. این سیاست همسو با بازار است. همه جا می توان این بحث را داشت. اولاف پالم، نخست وزیر پیشین سوسیالیست سوئد، شعاری را می داد که برای ما قابل توجه است. می گفت: <<بخش خصوصی و بازار در حد امکان، بخش دولتی و سازوکار برنامه ریزی در حد ضرورت>>؛ یعنی هرجا شما می توانید نابرابری را با سیاست های همسو با بازار حل کنید، خب انجام دهید! هرجا که نمی توانید برای آن جایگزین پیدا کنید. تشخیص این نتوانستن با عرف اهل نظر است و هیچ دستورالعمل ازپیش نوشته شده ای ندارد. گشودگی در چپ از اتفاقاتی است که بعد از فروپاشی رخ داده است. این چپ بازگشت به گذشته ندارد. ممکن است آرمان های آن مربوط به گذشته باشد، اما یک آزمون تاریخی را پشت سر گذاشته است.

برای جامعه ای که بین طبقات مختلف آن گسست اجتماعی دیده می شود، اصلاح طلبی باید در شرایط فعلی چه ویترینی ارائه بدهد تا بتواند همه طبقات را با خود همسو کند؟ آیا باید از آن تعریف کلیشه که مبنای آن آزادی و دموکراسی خواهی است عبور کرد؟

در جامعه ما چهار خواسته وجود دارد که از حمایت اجتماعی بهره مند است: یکی خواست رشد و رونق اقتصادی به مفهوم افزایش تولید و رونق کسب وکار، یکی مردم سالاری و مشارکت سیاسی و دیگری توزیع مجدد منابع و امکانات و درآمدها و در نهایت، خواسته سبک زندگی متفاوت از سبک رسمی. این چهار خواسته طرفدار دارد. حالا به سراغ طبقات جامعه می رویم. از نظر اقتصادی چهار طبقه داریم؛ یک: طبقه سرمایه داری به این مفهوم که دارایی دارد، کارگر استخدام می کند و خودش کار نمی کند و تصمیم گیرنده اصلی در حوزه کاری، خودش است. این طبقه بر اساس آماری که داریم هفت ونیم درصد جامعه شاغلان ایران را تشکیل می دهد. دو: طبقه متوسط قدیم، یعنی طبقه ای که ملکی دارد، اما خودش کار می کند، معمولا کارگر کمی استخدام کرده یا کارگر فامیلی دارد. این طبقه حدود ۳۳.۹ درصد شاغلان را تشکیل می دهد. سه: طبقه متوسط جدید که از طریق تخصص و مدرک تحصیلی زندگی می کنند. این طبقه حدود ۲۱ درصد شاغلان را تشکیل می دهند. چهار: طبقه نیروی کار است که از طریق فروش نیروی کار خود امرار معاش می کند و ۳۲.۳ درصد جمعیت شاغل را تشکیل می دهد. هر کدام از این طبقه ها (در درون خود) به لحاظ درآمدی دارای سه سطح بالا، متوسط و پایین هستند. فرض را اگر بر توزیع نرمال درآمدی بگیریم، یعنی درصد درآمد بالای هر طبقه را ۱۵ درصد، متوسط را حدود ۶۵ درصد و پایین را ۲۰ درصد در نظر بگیریم. طبقه سرمایه دار یا همان ۷.۵ درصد، آرمان اولیه اش رشد و رونق است. قشر بالای درآمدی طبقه متوسط قدیم یعنی همان ۱۵ درصد با طبقه سرمایه دار در این زمینه همراهی می کند (یعنی ۷.۵ درصد به اضافه ۱۵ درصد از ۳۹.۵ درصد) این عدد حامیان رشد و رونق هستند. مسئله اصلی قشر میانه درآمدی طبقه متوسط قدیم، سبک زندگی است. یعنی خواستار تفاوت سبک زندگی خود با سبک زندگی رسمی هستند. قشر پایین این طبقه ممکن است با مشارکت و دموکراسی همدلی داشته باشد و دارند. مسئله قشر بالای درآمدی طبقه متوسط جدید هم سبک زندگی متفاوت است. قشر میانه این طبقه طرفدار دموکراسی و مشارکت بیشتر است و قشر پایینی آن، از بازتوزیع امکانات دفاع می کند. در طبقه کارگر هم عمدتا بازتوزیع خواست اصلی است. خب حالا جمع بزنیم. حدود ۳۳ درصد طبقه کارگر از بازتوزیع حمایت می کند، حدود ۲۵ درصد طبقه متوسط جدید هم حامی بازتوزیع است، یعنی در مجموع یک جمعیت قابل ملاحظه ای از جامعه ما از بازتوزیع ثروت و درآمد دفاع می کند. تصور من این است که نزدیک ۴۵ درصد جمعیت ایران (تقریبی البته) از بازتوزیع ثروت حمایت می کنند. شما باید ببینید که می خواهید اصلاح طلبی را بر کدام نیرو سوار کنید؟ اصلاح طلبی به عنوان روش در همه این طبقات طرفدار دارد، اما به عنوان روش مسالمت جویانه قدم به قدم عاری از خشونت، بدون تقلیل گرایی و متکی به مردم. در این میان اگر بخواهیم اصلاح طلبی را بر اساس آرمان تعریف کنیم، باید ببینیم چه اولویتی تعیین می کنیم. تاکنون اولویت اول اصلاح طلبی توسعه سیاسی یا دموکراتیزاسیون بوده است و یک بخش هایی را هم همراه دارد. اگر می خواهیم همین را تا آخر ادامه بدهیم، باید بخش های دیگر جامعه را هم متوجه کنیم که خواسته های آنها از این طریق تأمین می شود. یعنی باید حداقل در کوتاه مدت، بخش هایی که به دنبال بازتوزیع ثروت هستند را قانع کنیم که دموکراسی بیشتر به نفع آنان هم هست. حتی آنهایی که به دنبال سبک زندگی متفاوت هستند هم باید قانع شوند که دموکراتیزاسیون به نفع آنها نیز هست. حتی به اقشار بالای درآمدی هم باید گفت که دموکراسی به شما امکان بهبود شرایط اقتصادی را می دهد. بعد از مدتی که دموکراسی صوری تحقق پیدا کرد، آن وقت می توان درباره محتواها دعوا کرد. معتقدم در مقطع فعلی شکاف اصلی شکاف دموکراسی و غیر آن است و هیچ چیز نباید جای آن را بگیرد. اما باید بقیه را قانع کرد، به ویژه قشرهایی که به دنبال بازتوزیع هستند.

ما می توانیم در اصلاح طلبی دو گرایش داشته باشیم، گرایش راست مدرن و گرایش چپ مدرن؛ آنهایی که نسبت به رشد و رونق حساسیت بیشتری دارند و آنهایی که نسبت به <<بازتوزیع>> حساس هستند. این دو گروه می توانند گفت وگوهای انتقادی ترتیب بدهند و راه حل های تازه ابداع کنند. بعد هم مردم می توانند رأی بدهند. یعنی هرجا که مردم خواستند گرایش خود را ابراز کنند. این دو گرایش در جریان اصلاح طلبی حضور دارند. اما چپ مردم سالار در جریان اصلاح طلب تریبون های خود را از دست داد و به دلایلی به محاق رفت. چراکه این قدر اوضاع بحرانی شد که دیگر مسئله توزیع، مسئله اصلی نبود، مسئله اصلی یعنی مسئله بقا این قدر جدی شده بود که این گفت وگوها صورت نمی گرفت. با عادی شدن شرایط می توان این گفت وگوی انتقادی در درون اصلاح طلبی را آغاز کرد. چراکه همه در کلیات اصلاح طلبی برابر فکر می کنند اما در خطوط و جهت دهی اجتماعی تفاوت دارند.

از دل این گفت وگوی انتقادی ویترین جدید برای اصلاح طلبی استخراج می شود یا اینکه دموکراتیزاسیون همان بسته اصلی خواهد بود؟

بله. اما باید تولید گفتمانی صورت بگیرد. باید انسجام جبهه اصلاحات حول محور تلاش برای گذار مسالمت جویانه متکی بر شهروندان به مردم سالاری حفظ شود. تا مقطعی که این آرمان تحقق حداقلی پیدا نکرده، تشدید درگیری ها در صحنه عمل سیاسی درست نیست. اما این به مفهوم تعطیلی گفتمان نیست. بخش چپ مردم سالار اصلاح طلب می تواند به تولید گفتمان خاص خود بپردازد. حتی طرف متحد جبهه ای خود را هم مورد انتقاد قرار دهد. این ضرری به ما نمی رساند.

این تفاوت ها تقریبا وجود دارد. اما به طور رسمی کسی وارد چالش نشده است… .

وارد گفت وگو نشده اند، یک نیرویی می خواهد که خط کشی کنند، چارچوب ایجاد کنند و جهت گیری ها مشخص شود. یعنی مثلا برابری طلب بودن من چه آثاری دارد و برابری طلب نبودن چه آثاری دارد.

جهت گیری مردم به چه سمتی است؟ با توجه به انتخابات هایی که برگزار شده و آرایی که به صندوق ریخته شده. به نظر می رسد جهت گیری کلی به سمت سیاست های رفاهی است.

من فکر می کنم مردم به خط مشی رفاهی رأی می دهند. این انتخابات نشان داد مردم حواسشان هست که بین خط مشی های رفاهی مبتنی بر دانش روز با خط مشی های رفاهی مادون علم تفاوت هایی وجود دارد. خط مشی مادون علم همه جا وجود دارد. مثلا در راه مبارزه با فساد در نهایت به این می رسند که مدیر سالم انتخاب کنند! در واقع باید تلاش کنیم خط مشی های مبتنی بر نظریه های علمی با خط مشی های مادون علم که پایه تحلیل تئوریک ندارد و صرفا بر اساس قضاوت های عامیانه درباره مسائل صورت می گیرد، فرق کند. مردم ما این بار نشان دادند که متوجه می شوند. ایام انتخابات یک راننده تاکسی به من گفت که پرداخت یارانه ۲۰۰هزارتومانی امکان دارد، اما آن موقع من باید تخم مرغ را ۱۰برابر بخرم! اینها نشان می دهد اگر فضا باز باشد، مردم می توانند تشخیص بدهند.

فصلنــــامـــه ارغنــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

ماهنـــــامـــــه نــامـــه هـامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

علیرضا علوی تبار از بازگشت به خویشتن اصلاح طلبان می گوید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ