منظومۀ فکری فیلسوف بازیگوش

محمد منصور هاشمی

نویسنده کتاب آمیزش افق ها ( مجموعه ای خلاصه از تمام کتابهای داریوش شایگان)

اگر تقسیم بندی مشهور آیزیا برلین را از اندیشمندان در کتاب متفکران روس به خاطر داشته باشیم و آثار داریوش نخبگان را پیش چشم،قطعاً تأئید خواهیم کرد که او از قماش خارپشتهای نظام ساز نیست که یک چیز بزرگ می دانند،بلکه در زمزۀ گروه دوم است: روباه ها. آثار او آثار نقاد نکته سنج و ظریفی است که چیزهای بسیار میداند و از باغی گلی چیده است.بسیار خوانده است و وسیع و با ذهن باز نگریسته است و پذیرا.نه تنها دلبسته نظام ومسلک خاصی نیست،اساساً دلبسته نظام و مسلک بنظر نمی رسد. همواره با نحوی گشودگی و انفتاح با موضوعات مختلف و مسائل و مکاتب گوناگون مواجه می شود و آنچه می گوید و می نویسد هم بیشتر نقادیهای ژرف نگرانه است تا تئوری پردازی های بزرگ؛ نقادیهایی ناظر به واقعیات ملموس که گاه حتی با طنز و تسخری چشمگیر تصویر و ترسیم می شود.با این تفاصیل شاید صحبت کردن از ((منظومه فکری)) او غریب بنظر می رسد. اما به گمان من-که اغلب آثارش را بارها خوانده ام- در پس پشت آثار گونه گون و جزئی نگرانه او،هم می توان موضوع و مسألۀ اصلی و واحدی را تشخیص داد و هم می توان منظومه ای از اندیشه ها را بازیافت که حول آن موضوع و مسألۀ اصلی تکوین یافته است. منظومه ای سازوار و قابل توجه. در این مقاله می کوشم به اجمال و اختصار و با بیانی ساده تصویری از آن منظومه-آنگونه که آن را می بینم و درمی یابم-به دست بدهم.

سیاره های این منظومه همان مفاهیمی است که شایگان ساخته و پرداخته است مفاهیمی که چه با او موافق باشیم و چه مخالف نه می توانیم اهمیتشان را انکار کنیم و نه می توانیم هوشمندی سازنده شان را نادیده بگیریم. این مفاهیم کلید هائی است بری توصیف و توضح مسأله ها-آنطور که شایگان آنها را می ببیند- و احیاناً یافتن پاسخها.کنار هم نهادن و بازسازی منظم این مجموعه مفاهیم- که شاید در نگاه اول پراکنده یا نامرتبط به نظر برسند- راهی است برای رسیدن به این منظومۀ فکری. اما پیش از پرداختن به مجموعه آن مفاهیم و ورود به آن منظومه می توان به این پرسش مقدر پاسخ داد که ستاره این منظومه- یعنی مسأله محوری وهمیشگی آن-چیست. ستاره این مجموعه چیزی نیست جز فرهنگ.مسأله اصلی شایگان-چنانکه در ادامه این مقاله و با مرور مفاهیم بر ساخته او مشاهده خواهیم کرد- از آغاز تا اکنون فرهنگ بوده است؛ فرهنگ و هویتها و تفاوتهای فرهنگی. به نحوی که می توان داریوش شایگان را فیلسوف فرهنگ خواند. (ادامه مقاله را در آدرس زیربخوانید

https://www.hamooniran.ir/item/10041

برای خواندن مقالات بیشتر از / درباره داریوش شایگان به مطالب زیر در سایت هامون ایران رجوع کنید:

در ایران شاهد آنارشی معماری هستیم(داریوش شایگان)

https://www.hamooniran.ir/item/7512

تعصیلات در تاریخ؛ گفت‌وگو با داریوش شایگان درباره کتاب جنون هشیاری

https://www.hamooniran.ir/item/7409

سنت گرایان در باغ نیستند؛ در گفتگو با پرفسور داریوش شایگان

https://www.hamooniran.ir/item/6951

مدرنیته جایگاه سنت را تعیین می‌کند (داریوش شایگان

https://www.hamooniran.ir/item/4707

پدیدارشناسی آگاهی ایرانی (داریوش شایگان

https://www.hamooniran.ir/item/4649

سنت را باید خصوصی سازی کرد (داریوش شایگان

https://www.hamooniran.ir/item/4540

داستان زائر شرقی در غربت غربی (داریوش شایگان

https://www.hamooniran.ir/item/4036

داریوش شایگان؛ فیلسوف گفتگوی فرهنگها (۳۱ تیر ۱۳۹۳)

https://www.hamooniran.ir/item/4032

اشاره: انجمن هامون در طول دو سال فعالیت مدنی خویش همواره در تحلیل ها و تفسیرهای خویش از نظریات داریوش شایگان بهره برده است. شایگان؛ فیلسوفی ایرانی که در جلسات علامه طباطبایی حضور مستمر داشته، همواره در پی شناخت هویت انسانی در جهان جدید به گردشگری در جهان اندیشه های متنوع و متکثر می پرداخته و می پردازد. شایگان به مثابه متفکری که نظریه گفت وگوی تمدنها به اندیشه و تلاش های فکری او به طور غیرمستقیم بسیار مدیون هست، همواره در پی مفاهمه و ادراک جهان های دیگر هویتی بوده است. ازهمین رو انجمن هامون برخود لازم دانست که متنی را برای شناخت بیشتر مخاطبان عرضه بدارد. انجمن هامون امیدوار است که در این ابتذال بنیادگرایی و خشونت که جهان را دربرگرفته، راه گفت وگو و درک حضور دیگری با خوانش نظریات اندیشمندانی همچون داریوش شایگان نمایان شود.

تحلیلی بر فضای شاعرانگی حافظ

https://www.hamooniran.ir/item/3335

با بیست دهان سخن گفتن

https://www.hamooniran.ir/item/505