در معرفی رمان هفت جلدی «در جست و جوی زمان از دست رفته» اثر مارسل پروست
جلال خسروی[۱] ضمن گسست از سنت رئالیستی، زاویه‌ی نگاه را از بیرون برگرفته و به درون معطوف کرده است. رمان هفت جلدی مارسل پروست نیز خاطره‌های این‌سو ـ آن‌سو را در بستر زمانی فراموش شده ـ از دست شده ـ، می‌کاود تا خلق یکی از مهم‌ترین متن‌های مدرن قرن بیستم را سامان‌دهد. با این‌که روایت در بستر زمانی خطی جریان دارد، امّا به هنگام خواندن زمان در ذهن خواننده می‌شکند، وقایع در هم می‌ریزند و خوانش‌گر در متن غرق می‌شود.[۲] بنژامن کِرمیو در ۱۹۳۴ جستاری عالی در باره‌ی پروست نوشت که رنه ولک در جلد هشتم تاریخ نقد جدید به آن اشاره کرده‌است. او وجود بی‌نظمی را در اثر پروست که برخی منتقدان نسبت داده بودند، منتفی می‌دانست و اعتقاد داشت: « آثار پروست از سازمان‌بندی بقاعده، و مجموعه‌اش از اشتغال خاطر محوری روشمندی نسبت به فراموشی و یادآوری، و البته به‌خصوص حافظه غیر ارادی برخوردارند. [۳] کِرمیو هم‌چنین معتقد بود که « حافظه ما را به لمس امر واقعی، امر ماندگار، قادر می‌سازد.»[۴] فکر می‌کنم این گزاره ارزش مکث دارد. چرا که در صورت صحت می‌تواند میراث افلاتونی ما را با چالشی جدی مواجه کند. چه‌گونه امر واقعی لمس می‌شود و در عین‌حال مانایی می‌یابد؟ این البته پرسش‌ی ژرف است که اختلال در پیش‌فرض‌های مبتنی بر انتظام دوتایی را ممکن می‌سازد. اتفاقی که در خوانش‌گر را ضمن تجمیع امر کلی با امور جزیی به سمت واسازی ساختارهای متن خواهد برد. چنین به نظر می‌رسد که متن پروست توانسته امور متضاد را چنان با هم بیامیزد که هنر در وجود آید.در این‌جا شایسته است این معرفی را با ادای دین به مترجم فارسی، زنده‌یاد مهدی سحابی هم‌راه کنم.
[۱] ـ چایلدز، پیتر / مدرنیسم / رضا رضایی / نشر ماهی / چاپ دوم ۱۳۸۶ / ص ۱۱ تا ۳۵[۲] – ـ ولک، رنه / تاریخ نقد جدید. جلد هفتم. / سعید ارباب شیروانی / انتشارات نیلوفر/ چاپ اول ۱۳۸۹ / ص ۹۸[۳] ـ همان. ص ۶۸[۴] – همان‌جا
