نگاهی به مفهوم «صنف و کنش صنفی»؛ به عنوان یک مفهوم جامعه مدنی

نگاهی به مفهوم «صنف و کنش صنفی»
یک پاره مهم جامعه مدنی
مهدی بهلولی آموزگار و کنشگر صنفی

۱- لودویک ویتگنشتاین، فیلسوف نامی اتریشی، نظریه ای دارد که از آن به نام <<شباهت خانوادگی>> یاد می شود.
ویتگنشتاین، فیلسوف زبان بود و دو دوره گوناگون اندیشگی را درباره ساختار زبان و پیوند آن با اندیشه و جهان پشت سر نهاد؛ به گونه ای که در دوره دوم و در کتاب <<پژوهش های فلسفی>> بنیادی ترین اندیشه های کتاب نخست خود، <<رساله منطقی- فلسفی>> را، به پرسش گرفت و به کناری نهاد. هرچند اندیشمندان، درباره جایگاه فلسفی وی هم داستان نیستند، اما برخی نگره ها و گزین گویه های او، از فراگیری و گستردگی چشمگیری برخوردار شده است؛ آن چنان که در بسیاری از کندوکاوهای اندیشگی کنونی، ردپایی از او را می توان دید. وی حل بسیاری از پرسش های سخت و جانکاه فلسفی را در گرو پرداختن به زبان می دانست.
در <<پژوهش های فلسفی>> و در رد یکی از اندیشه های نخست خود- زبان دارای ساختار منطقی یگانه است – چنین آورده است: <<کارهایی را که ما <<بازی>> می نامیم … درنظر بگیرید. منظور من بازی های روی صفحه، بازی با ورق، بازی با توپ، بازی های المپیک و مانند آنهاست. در میان همه آنها، چه چیزی مشترک است؟ نگویید باید چیزی مشترک وجود داشته باشد وگرنه آنها اصلا <<بازی>> خوانده نمی شوند بلکه نگاه کنید و ببیند آیا درمیان همه آنها چیزی مشترک وجود دارد، زیرا اگر به آنها نگاه کنید، چیزی را که میان همه آنها مشترک باشد، نخواهید دید، به جز شباهت ها، روابط و مجموعه ای کامل از آنها در آن …و نتیجه این بررسی چنین است: ما شبکه پیچیده ای از شباهت ها می بینیم که با هم، همپوشانی و تقاطع دارند… من نمی توانم برای مشخص کردن این شباهت ها، اصطلاحی بهتر از <<شباهت های خانوادگی>> تصور کنم؛ زیرا شباهت های مختلف میان اعضای خانواده: ساختمان بدنی، خصوصیات چهره، رنگ چشم، طرز راه رفتن، خلق وخو و…، به همان طریق، همپوشانی و تقاطع دارند و من خواهم گفت: <<بازی ها>> خانواده ای را تشکیل می دهند.>>*
۲- از آشنایی ایرانیان با دنیای نوین و برخی اندیشه های آن، بیش از یک صد سال می گذرد- از مشروطه تاکنون- و در این مدت، پاره ای ساختارهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نوین دنیای غرب، در این سرزمین پاگرفته و بیش وکم استوار شده است. همچنین درباره برخی از آنها- مانند نظریه تفکیک قوا یا قانون گرایی- سخنان بسیاری رفته و می رود و پیرامون آنها ادبیاتی گسترده و درخور درنگ، پدید آمده است. به هر رو، یک قرن است که برخی از این نهادها در جامعه ایرانی حضور داشته و در بعضی بزنگاه های تاریخی کارساز بوده اند- یا نبوده اند. بنابراین چندان مایه شگفتی نیست که دغدغه مردم شوند و اندیشه وران، گرداگردشان نظریه پردازی کنند. برای نمونه درباره احزاب و نقش آنها در اجتماع و سیاست، به آسانی می توان کتاب ها و جستارها یافت. درست است که در سنجش با کشورهای پیشرفته، همین نیز کاری است خرد و ناچیز، اما سراسر هیچ هم نیست و نمی توان آن را نادیده انگاشت.
۳- به گفته بزرگی، در ایران، تاکنون کار صنفی چندانی روی نداده است که درباره آن و تعریف و چگونگی اش، گفت وگویی رخ دهد یا گفتمانی پدید آید. شوربختانه، <<صنف>> و مفهوم آن، از آن دست گفتاری است که در جامعه ما، هیچ ارج و جایگاهی نداشته و ندارد. به راستی که دریغ از خردترین پژوهشی یا کمترین پردازشی درباره صنف و کار صنفی و اهمیت آن! شگفت انگیز این که برخی گروه های مرجع همچون استادان دانشگاه، دانشجویان، خبرنگاران و آموزگاران، گاه گاهی از حقوق صنفی سخن می گویند اما خود نیز گویی چندان باوری به آن و جایگاهش ندارند، تا از آن بیشتر بگویند و درباره اش بیشتر بیندیشند.
باری، با گفتاری ویتگنشتاینی، چنین می نماید که <<صنف ها>> نیز دارای شباهت خانوادگی اند. به دیگر سخن، شاید گوهری یگانه یافت نشود که درونمایه واژه صنف را، برای همه گروه و دسته های اجتماعی، در بر گیرد و همپوشان باشد. از این رو، پرسش از <<چیستی صنف و کنش صنفی>>، می تواند پرسشی نادرست باشد و بنابراین پاسخی درخور نیز نیابد. گو این که تاکنون، در گفت وگوهای پراکنده برخی کوشندگان صنفی نیز، چنین بوده است. روشن تر این که، کار و حقوق صنفی هر پیشه ای، همبسته به تعریف آن پیشه است. برای نمونه، فلسفه ای را که برای آموزش و پرورش باور داریم و تعریفی که از آموزگار و آموزگاری می شناسیم، می تواند بر تعریف حقوق و کار صنفی آموزگاران، سایه افکند. از این رو، کار و حقوق صنفی یک آموزگار را، برای نمونه با کار و حقوق صنفی یک قصاب نمی توان یکسان شمرد. نیز، به آسانی می توان شباهت های خانوادگی صنف ها را دید و جست وجو کرد. بنابراین، می توان چنین گفت که افزون بر جای خالی جستار <<کار و حقوق صنفی>> در سپهر اندیشگی جامعه کنونی که بایستی با توش و توان اندیشمندان و کوشندگان صنفی، برطرف شود، بهتر است به جای واژه <<صنف>> از <<صنف ها>> کمک بگیریم. از یاد نباید برد که حقوق و کار صنفی صنف ها، یکی از پاره های مهم هر جامعه مدنی است.
* کتاب<<ویتگنشتاین>>، نوشته:
گریلینگ، برگردان ابوالفضل حقیری، نشر بصیرت، ۱۳۸۸،ص ۱۲۳

روزنامه شهروند

کد خبر: ۲۴۱۳۵

تاریخ خبر: ۱۳۹۳ شنبه ۲ اسفند

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

نگاهی به مفهوم «صنف و کنش صنفی»؛ به عنوان یک مفهوم جامعه مدنی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ