کودکان و نیاز به آموزش‌وپرورش حساس؛ یادداشتی از شیرین احمدنیا

کودکان و نیاز به آموزش‌وپرورش حساس

شیرین احمدنیا*

اخیرا گزارشی از سوی مدیر کل محترم دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش درباره اقدامات و برنامه‌های فراگیر این وزارتخانه در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مراقبت از کودکان و نوجوانان در قالب فعالیت‌های متأخر این نهاد عمومی ارائه شده و در آن راهبردهایی که همکاری‌های بین‌نهادی را تسهیل و تقویت کرده، نظیر توسعه مداخلات زودرس و مداخلات مبتنی بر دوره شیوع، تلفیق آموزش پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با کلاس درس و محتوای درسی، افزایش نرخ پوشش برنامه‌ها و فعالیت‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه مشارکت و همکاری مدارس، خانواده‌ها و محلات در نهضت فرهنگی اجتماعی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و توجه هم‌زمان به تقویت عوامل محافظت‌کننده و کاهش عوامل مخاطره‌آمیز به منظور استقرار نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان با فرایند کاملی از غربالگری تا آموزش، درمان و حمایت‌های اجتماعی معرفی شده است. مسئولان این وزارتخانه در تلاشند تا با رصد مشکلات و آسیب‌های اجتماعی برنامه‌های خود را منطبق با تحولات روز و عواملی که بر این تحولات تأثیر می‌گذارند توسعه داده و تنوع بخشند. به‌عنوان مثال، به آسیب‌های – به اصطلاح- نوپدید توجه شده که هر چند می‌دانیم در قالب بهره‌برداری از تکنولوژی‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی، ظرفیت‌های جدیدی برای تعامل و ارتباط و گذران اوقات فراغت کودکان و نوجوانان گشوده شده، اما در مواردی هم به زعم برخی؛ همین بهره‌برداری‌ها، تهدیدی برای نوجوانان شناخته شده است و ضرورت نظارت بر کاربرد این فناوری‌ها و محافظت از کاربران نوجوان هنگامی که در شبکه‌های اجتماعی فعال می‌شوند، احساس شده است.

این حساسیت نسبت به شرایط متغیر روز و برنامه‌ریزی به‌موقع در جهت پیشگیری از پیامدهای سوء احتمالی صحنه‌های نوین تعامل اجتماعی، مسلما درباره گروه سنی کودک و نوجوان از اهمیت خاصی برخوردار است، به‌ویژه که با توجه به شتابنده‌بودن سرعت تغییر و تحولات اجتماعی، در شرایط عدم تدارک آموزش‌های مناسب و ناشناخته‌بودن برخی از تبعات استفاده از امکانات تکنولوژیک جدید، می‌توان گفت حتی نسل‌های قبلی -در اینجا والدین دانش‌آموزان یا حتی معلمان- خود در برابر سرعت تحولات فرهنگی و اجتماعی و تکنولوژیک تا حد زیادی آسیب‌پذیر و فاقد آمادگی‌های لازم هستند و چه‌بسا- خود نیاز به آموزش، آگاهی و آماده‌سازی بهتر و بیشتر دارند تا نهایتا بتوانند به سهم خود در امر حمایت از فرزندانشان و اعمال نظارت‌های لازم و مدیریت شرایط بحرانی، موفق‌تر عمل کنند. در این صورت نهاد آموزش‌وپرورش مسئولیت شناسایی تهدید‌های جدید در زندگی اجتماعی فرهنگی امروز را به‌خوبی در دستور کار خود قرار داده است و در جهت شناسایی و پاسخ‌گویی به نیازهای روز در این زمینه انعطاف‌پذیری خوبی نشان داده و گام‌های مقدماتی مؤثری را برداشته است. در سال‌های اخیر، مطابق با راهبردهای جدیدی که در گزارش دکتر نادر منصورکیایی معرفی شده است، فعالیت‌های آموزش‌وپرورش در زمینه پیشگیری از و مقابله با آسیب‌های اجتماعی، درواقع، از سطح اقدامات فردمحور نظیر آموزش مهارت‌های زندگی فراتر رفته و اقدامات اجتماع‌محور و برنامه‌هایی مبتنی بر تشکل‌سازی و برنامه‌های ارتقا‌دهنده سرمایه اجتماعی را نیز به دستورکار خود افزوده است و برنامه‌هایی نظیر «مشارکت اجتماعی دانش‌آموزان» (یا طرح ماد) که با همکاری سازمان بهزیستی کشور راه‌اندازی شده و به اجرا در آمده است که در آن نوجوانان سال‌های هفتم، هشتم و نهم متوسطه در قالب تشکل‌های فعال دانش‌آموزی، نسبت به آسیب‌های اجتماعی که تهدیدشان می‌کند حساس شده، کسب اطلاع کرده، خودشان با توسل به ابتکار عمل و چاره‌اندیشی و تدبیر خود و با اتکا به حمایت‌یابی از گروه‌هایی نظیر معلمان‌شان، والدین‌شان، افراد کلیدی حوزه همسایگی و نهادهای اجتماع‌محور اقداماتی را به صورت جمعی و با همکاری و همیاری همدیگر طراحی و اجرا می‌کنند.
چنین طرح‌هایی از چند نظر سودمند واقع می‌شوند: هم از وجه تسهیل و تقویت نظارت اجتماعی معلمان و والدین بر عملکرد اجتماعی مبتکرانه و مثبت دانش‌آموزان، هم از باب تقویت همکاری بین‌نهادی میان خانواده و مدرسه، هم از باب ارتقای توانمندی نسل نوجوان که به صورتی فعال و نه منفعل، در برابر آسیب‌های اجتماعی تهدیدکننده، به‌موقع به اطلاعات و آگاهی‌های ضروری مجهز شده و با کنشگری جمعی، سطح مسئولیت‌پذیری‌شان افزایش می‌یابد و در تعامل سازنده با گروه‌های دیگر پیرامونی خود، امکان بهتری برای رشد و بالندگی و محافظت از خود و هم‌سالان خود پیدا می‌کنند. البته با توجه به محدودیت‌های بودجه و پرسنلی و مشکلات اقتصادی و فرهنگی، برنامه‌های جدید، هرچند ایده‌ها و الگوهای تعاملی مثبتی را در خود دارند اما پیاده‌سازی و اجرای ثمربخش این برنامه‌ها، مستلزم پایش و نظارت جدی و مستمری از سوی کارشناسان، ذی‌نفعان و همچنین نهادهای مستقل به‌ویژه نهاد‌های مردم‌نهاد است تا ارزش‌ها و اهدافی که مبنای طرح‌ریزی برنامه‌های جدید بوده با قوت بیشتری امکان تحقق و دستیابی داشته باشند.
*دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، عضو هیئت‌مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

کودکان و نیاز به آموزش‌وپرورش حساس؛ یادداشتی از شیرین احمدنیا

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ