شجریان به مثابه سرمایه اجتماعی یک ملت؛ درباب استاد محمدرضا شجریان

خسروآواز ایران درگذشت!
خبر بسیار غمگین و باورنکردنی است، انگار مرگ استاد در باورمون نمی گنجد، مگر ممکن است!
راز و رمز ماندگاری انسان دروجدان جمعی مردم چیست؟ چگونه می شود که یک انسان محمل اعتماد و اعتماد زایی و زایش سرمایه اجتماعی در یک جامعه می شود؟ استاد شجریان چه آن هنگام که به محل برگزاری کنسرت های خود در داخل و خارج ایران وارد می شد، همواره با استقبال پرشور مخاطبان روبرو بود و چه امروز که خبر رحلت جانگذار استاد به سرای باقی و آرامگاه جاودانه اش اعلام شد، علیرغم شرایط کرونایی ، مردم از نقاط دور و نزدیک خود را به بیمارستانی که استاد در آن جان به جان آفرین تسلیم کرد، رسانده و با شعارهای پرمهر، رحلت استاد را گرامی داشتند و او را با اشک های آتشین خود بدرقه نمودند. بررسی مسیری که استاد شجریان تا به امروز در آن پا گذاشت ، تجلی شعرزیر دریاد و خاطره ی ماست :

زندگی صحنه ی یکتای هنرمندی ماست
هر کسی نغمه ی خود خواند و از صحنه رود
صحنه پیوسته به جاست
خرم آن نغمه که مردم بسپارند به یاد

و در عمل در بستر اعتماد و مشارکت در دردهای مردمش، از فرم یک فرد گذشت و در محتوی ، هنرمندانه بر قلب و تاریخ ملت ما به یک سرمایه ی اجتماعی ملی تبدیل شد و در خرد جمعی مردم و خاطرات سه نسل تاثیرگذار بود و دوران نوجوانی، جوانی و میانسالی این سه نسل خاطره های خود را با رنگ و بوی شجریانی به یاد سپردند و قطعا آیندگان به این نسل ها غبطه خواهند خورد! شجریان در وجودش ابعاد متنوعی از عشق ورزی، دوستی، محبت، همدلی و مهم تر از همه تجلی صدایش که آلام دردهای میلیون ها ایرانی در این شرایط سخت تاریخی است ، را پرورش داد و صدای آسمانی او که “ربنا “را میخواند دم افطار، هزاران دل عاشق را به خلوت گاه یار می برد و انسان را به یگانگی و توحید با آفریدگار جهان هستی می رساند. شجریان در تمام عرصه های فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی در حیات خود خوش درخشید و آن هنگام که مردم درد گم شدن آرایی که به صندوق های رای انداخته بودند، را داشتند، این شجریان بود که تمام آبرو و هویت و اعتبارش را برای ملت گذاشت و صدای مردم شد و آهنگ “تفنگت را زمین بگذار” تقدیم کرد به حمایت از حرکت های مردمی در ایران و اینگونه بود که استاد شجریان به مثابه ی سرمایه اجتماعی در تاریخ این دیار و بوم و بر جاودانه گشت و در غیاب احزاب واقعی ، صدای رسای خواسته ی عده ای از شهروندان شد و این کنش استاد، او را در چشم بخشی از حاکمان مغضوب ساخت و شنیدن و دیدن آهنگ هایش در رسانه های دولتی تحریم گشت ،ولی استاد باکی نداشت و در میدان عشق ورزی درس ها آموخته بود و استاد در عرصه و عرضه‌ آواز ایران علاوه بر تسلط به فنون خوانندگی و هوش بالا به تاریخ، کیش، شعر، ادبیات، خط، فلسفه و هنر روانشناسی و روانشناختی اجتماعی و جامعه‌شناسی احاطه و اشراف کامل داشته و با دانستن از سرگذشت مردم، نیاز زمان حال را بهتر درک می‌کند تا مانع تکرار گذشته و عامل شکوفایی خلاقیت در زمان حال شود.
آقای علی خدایی، مدرس آواز که در محضر استاد شاگردی کرده است، توصیف زیبایی در باره ی محمد شجریان ذکر کرده است که در ذیل به آن می پردازم:
“محمدرضا شجریان با انتخاب شعر و ملودی خوب و مناسب از درد و اندوه مردم می‌کاهد و به شجاعت و رشادت آنها می‌افزاید و حس درونی آنها را تحریک می‌کند.
او مردم را به سمت عشق‌ورزی و مهربانی و نوع‌ دوستی دعوت می‌کند و درواقع بخش خفته مردم را بیدار می‌کند؛ چون موسیقی توأم با کلام، قدرتی دارد که باعث تقویت روحیه و احساسات، رشد خوبی‌ها، اعتماد به‌نفس، مبارزه با پلیدی‌ها و زشتی‌ها می‌شود تا جایی که می‌تواند سرنوشت یک ملت را تغییر دهد.
نمونه‌های بارزی از این نوع آوازها و موسیقی‌ها در تاریخ و سرگذشت ملت ایران می‌توان یافت؛ از تصانیف عارف قزوینی گرفته تا آوازهای ماندگاری چون برادر غرق خون است و بیداد و زمستان و تصنیف «تفنگت را زمین بگذار» پس نتیجه می‌گیریم که روح آواز در کالبد زمان نهفته است و این بیانگر این است که زمان و مکان و استفاده از این موهبت الهی که عنصری‌است گرانبها بر عهده‌ هنر و هنرمند و آوازخوان است و اینکه هنرمند در زمان حال زندگی کند و حال را دریابد، نه قال را.
به فرموده‌ دکتر شفیعی‌کدکنی در بیاناتشان درباره حافظ که چرا حافظ تمام نمی‌شود؛ می گویند: زیرا او کیمیاگر بوده است. من نیز می‌گویم محمدرضا شجریان هیچ‌وقت تمام نمی‌شود؛ زیرا نیت و مرام او مقدم است بر نفسانیاتش و او یک کیمیاگر است که حاصل عشق، کیمیاگریست. گویند روی سرخ تو سعدی چه زرد کرد/ اکسیر عشق به مسم آمیخت ، زر شدم. “
گفته های آقای خدایی، گویای این است که”شجریان به مثابه ی یک سرمایه ی اجتماعی ملی است که یادش، راهش، آوازش ، طنین انداز همبستگی و انسجام و اعتماد و مشارکت مردم در جامعه در نسل های مختلف می باشد و استاد با گفتار و کردار و پندارش به همه ی ما پیام داد که موسیقی و آواز به مثابه ی ابزاری برای صدای رسای حق طلبی و هدایت توده ها می تواند در میدان های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تاثیرگذار باشد.
بر روح بزرگش و بر قلب مهربانش که درد مردمش را داشت، درود می فرستم و از خدای متعال خواهانم که این مهمان عزیز مردم ایران را در بالاترین مرتبه ی رحمانیت خود قرار دهد و همچنین برای ملت بزرگ ایران و خانواده ی گرامی استاد جاودانه ی ایران زمین، آرزومند صبر و بردباری هستم.

سالنــــامـــه ارغنـــــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

فصــــلنــامـــــه نــــامـــــه هـــامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

شجریان به مثابه سرمایه اجتماعی یک ملت؛ درباب استاد محمدرضا شجریان

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ